Khánh Trường theo Tín Đắc lên lớp giảng bài, cùng tham gia các hoạtđộng, ăn ngủ đi lại đều bên nhau. Cô chụp ảnh, tốc kí, quan sát, đốithoại, ghi chép, kiên trì làm việc. Hoàn cảnh sống khắc nghiệt khiếnngười cô yếu đi. Thực phẩm trên núi đơn điệu thiếu thốn, chủ yếu chỉ cócải thảo và vài loại rau khác, nấu trong một nồi gang to, chấm nước ớtăn với cơm. Nghèo dinh dưỡng, thiếu tiện nghi vệ sinh, khả năng miễndịch giảm sút, thi thoảng lại viêm nhiễm chỗ này chỗ khác. Cô uốngthuốc. Cùng Tín Đắc hút rất nhiều thuốc lá rẻ tiền, uống rượu mạnh do cư dân cất lấy. Đây là lối sống mà người trên núi cao sẽ phải quen dần.Tài nguyên sống hết sức thiếu thốn, nghèo khổ không lối thoát.

Được một hôm hiếm hoi xuống huyện, cô gọi điện cho Định Sơn. Hai ngườitrao đổi rất ít, được vài câu đã cạn ý, còn lại chẳng qua chỉ hỏi thămdặn dò. Gần đây tình cảm và tư tưởng cô mạnh mẽ dồi dào hơn bất cứ khinào khác. Nhưng không biết bộc lộ vào đâu, cũng không có ai để chia sẻ.

Mấy hôm trước, Tín Đắc ngộ cảm sốt cao sau khi giúp một gia đình họcsinh tu bổ mái nhà. Uống thuốc có sẵn nhưng không thấy tác dụng gì.Khánh Trường bèn xuống núi, đến trạm y tế Ao Trăng mua thuốc hạ sốt. Cơn mưa mùa đông triền miên, kéo dài đã được một tuần. Nhiệt độ thấp làmnước mưa đông lại. Sương trắng nhồi đầy hẻm núi, băng tinh chất trĩucành cây, gia súc chết cứng bên đường vì lạnh. Khánh Trường mất hơn bốntiếng vừa đi vừa về. Rảo bước trên đường núi nhỏ hẹp, liên tục nghetiếng cành cây gãy răng rắc. Quay về, trời đã tối đen. Đột nhiên trôngthấy một con hươu sao lông nâu lướt qua cánh rừng dẻ gai vẫn xanh dàytươi tốt. Tấm thân dẻo dai như lằn chớp, cặp sừng bề thế huy hoàng thoắt ẩn thoắt hiện giữa lá cây. Có lẽ là đói quá nên ra kiếm thức ăn. KhánhTrường dừng chân giữa đường mòn, chấn động sâu sắc vì cuộc gặp tình cờnày.

Cô chưa bao giờ trông thấy sinh vật nào đẹp đẽ nhường ấy.Nó chỉ xuất hiện chớp nhoáng như điểm xuyết vào thế gian, nhưng lại nhắc nhớ bao hoạt động bất lực của loài người. Nước mưa làm ướt sũng áo vàgiày, vừa đói vừa rét, mệt nhọc sa sút. Cô biết trên núi cao kia cónhững gì đang chờ đợi mình: Tín Đắc đau ốm sốt cao, bướng bỉnh và nhiệtthành với giáo dục, đống lửa nhóm lên nhờ tay lũ trẻ con áo xống phongphanh ánh mắt ngời sáng, bọn chúng không có gì cả, cuộc sống bị núi caochắn bước, thức ăn là cải thảo và khoai tây. Khi nào thì cuộc sống đơnđiệu đói kém này mới cải thiện? Khi nào thì thiên tính và tự do của conngười mới được giải thoát? Chật vật biết bao! Những cá thể nhỏ nhoi đang cố gắng, như đá lát trên chặng đường tiến tới, không hô hào khẩu hiệunhưng luôn dâng hiến toàn bộ sức mạnh, thời gian và cuộc đời của mình.

Tín Đắc nói, yêu biết bao những đôi mắt trong trẻo ngời sáng của trẻthơ, những cuộc đời dào dạt sôi nổi, những tấm lòng hồn nhiên chất phácnhư ruộng bậc thang. Trông thấy từ xa chúng đã gọi thật to, cô ơi, cô,giọng chân thành như tiếng thiên nhiên. Tôi biết đây chỉ là một khíacạnh của tồn tại, không thể nào đơn độc kéo dài mãi như thế được. Mộtkhía cạnh khác khó lòng bóc tách khỏi nó chính là, tôi như giọt nước rơi xuống rãnh đen tạo thành từ muôn vàn đời người, tức khắc bốc hơi rồitiêu tan. Cá thể không có một tác dụng gì. Tôi chỉ còn cách dồn sức màlàm những việc mình phải làm xong.

Lúc mới đến Xuân Mai, tưởngrằng sẽ thay đổi được điều gì đó ở đây. Nhưng càng ở lâu, hòa vào cuộcsống của nó, thấu hiểu nó càng sâu sắc, tôi dần dần vỡ lẽ, khó mà manglại thay đổi gì được. Trái lại, mảnh đất này đã dùng sức mạnh riêng cóđể ràng buộc mỗi người đang tồn tại trên nó. Tôi không tài nào rời xanơi đây được nữa. Có nhất thiết phải thay đổi nó không, tôi cũng khôngbiết. Tôi không còn nuôi tham vọng và ảo tưởng là thay đổi được bất cứmột sự vật gì ở đây cả. Thứ duy nhất có thể thay đổi, chỉ là bản thântôi mà thôi.