Chiến dịch thượng Lào
Từ khi Trịnh Cán cải cách tân chính, nhất là sau khi phổ biến chế độ thi cử, luật pháp quốc gia, lại mở cửa giao thương với người nước ngoài vận mệnh quyền lực quốc gia đã thay đổi trời long đất lở! Hệ thống thế gia gia tộc quyền thế trước kia bị chèn ép phá thành mảnh nhỏ, thay vào đó là hệ thống giai cấp hoàn toàn mới. trước kia thương nhân xếp hạng thấp kém nhất trong xã hội, thì nay dưới thời Trịnh Cán họ đã được đánh giá cao hơn, chính nhờ được coi trọng, họ lại càng ra sức buôn bán, làm ăn phát đạt dẫn tới trong nước nền kinh tế hết sức phát triển, có thể nói so với ba nước còn lại Nam Đại Việt đang là cường thịnh nhất
……………
Tháng sáu năm đó, Lê Quý Đôn đã trở về Thăng Long. Hoàn thành sứ mệnh của mình Theo thỏa thuận giữa Trịnh Cán, Trịnh Tông và Nguyễn Nhạc ba nước tạm thời đình chiến, trong vòng mười năm không được động binh đao, nếu một nước làm trái hai nước kian hất định sẽ liên minh tiêu diệt, lúc này cục diện nội chiến tạm thời lắng xuống, Giờ đây Trịnh Cán lại quan tâm đếm bản tấu lần trước về Viêng Chăn và Cluông Pha Băng hơn. Hắn rất quan tâm việc của đó. Cho dù lần trước Viêng Chăn đã thất bại trong việc tấn công Đại Việt. nhưng hắn biết, dù đã có thực lực triệt để tiêu diệt Viêng Chăn. nhưng vẫn chưa phải lúc. Một khi hai nước này bị diệt, sẽ dẫn đến sự lớn mạnh của chămpasak và xung đột trực tiếp với Xiêm. đó là điều hắn không muốn nhìn thấy. Hắn muốn triệt để đánh tan tác ba vương quốc hậu duệ của Vạn Tượng, chứ không muốn đuổi con hổ nay đi, lại rước về một con hổ khác , Trịnh Cán lập tức cho triệu Hoàng Đình Bảo vào cung, hắn muốn thảo luận một lúc với lão,. dẫu sao những năm làm trấn thủ Nghệ An đã có không ít lần Hoàng Đình Bảo có xung đột với bọn chúng, có nhiều chuyện hắn không rõ bằng Hoàng Đình Bảo. Hoàng Đình Bảo vừa đến, hắn đã thấy lão đang ôm một xấp văn thư cao ngất đến tìm hắn.
“Gì vậy.”
“Bẩm Vương Thượng, đây là tài liệu về ba vương quốc hậu duệ của nước Lan Xang”
“ Nhiều như vậy sao”
Trịnh Cán có hơi giật mình, nhiều thế này đọc đến bao giờ mới hết
Hoàng Đình Bảo rút từ trong đống giấy tờ ra một quyển sách nhỏ đưa cho hắn rồi nói:
“ Vương thượng, trước hết xem cái này”
Trịnh Cán nhận lậy rồi giở ra đọc, trong này là một bản gần như hồi ký của một kẻ lưu vong từ Lan Xang sang Đại Việt, được Hoàng ĐÌnh Bảo sai hắn viết lại những điểm mấu chốt, đại khái trong này viết về ba vương quốc hậu duệ của Lan Xang, thuần phong mỹ tục, đại loại nói về sự xung đột thường xuyên Giữa Luangprabang và Viêng Chăn, mặc dù các vua của hai nước vốn cùng tổ tiên. Sau khi Chiêu Nan dại bại quay về kinh đô thì đã bị Fayna vua của Luangprabang mai phục chiếm được kinh đô dưới sự trợ giúp của bọn phản loạn, Fayna lên ngôi vua thống nhất hai quốc gia lại lấy tên là Lan Xang với mong muốn tái hiện huy hoàng của vương quốc cổ
Dừng lại một hồi, Hoàng Đình Bảo lại nói:
“ Vương thượng, Chu tước doanh hồi báo, tên FayNa này dã tâm không nhỏ, từ khi lên ngôi hắn cũng ra sức cải cách đẩy mạnh quân đội, thương xuyên gây xích mích với biên giới nước ta”
Hoàng Đình Bảo lại bới trong đống giấy tờ ra một bản tấu rồi nói:
“ Vương thượng, đây là tấu chương mới nhất về tình hình biên giới,”
Trịnh Cán cầm lấy thấy bên trong viết:
“…… quân Lan Xang đánh chiếm động Cự Lộng, quấy nhiễu các vùng biên giới. tổng binh Lê Minh đem hai ngàn quân, cùng với tổng binh Nguyễn Động và Tán lý quân vụ Minh Đạo Hồng hội họp với quân đồn trú trấn Gia Hưng lên đánh. Nhưng bọn phiến loạn đã nhanh chóng chạy thoát.
Ngày 22 tháng 5 vừa qua, Khuất Đả họp quân ở Mộc Châu (Gia Hưng),sai đem 300 thổ binh đóng quân ở sách Câu Lộng (Mã Giang),sai Lê Miễn đêm quân vệ Gia Hưng đóng quân ở Khâu Chúc, hợp với quân hai châu Mường Việt và Mường Muỗi, hư trương thanh thế khiến quân Lan Xang tan vỡ. Tướng Lan Xang Đạo Thống phải lui binh. Nhưng bọn chúng vẫn chưa từ bỏ ý định, kính xin vương thượng định đoạt. thần tuần phủ Gia Hưng cẩn tấu”
Trịnh Cán đọc xong bản tấu, rồi để qua một bên, xem ra FayNa đã không nhịn được nữa.
Hắn lại cho gọi Đoàn Thụ,
“Ta muốn hỏi ngươi về tình hình lương thực, bây giờ chúng ta còn bao nhiêu lương thực dự trữ?”
Đoàn thụ không cần suy nghĩ đáp ngay

“Hồi bẩm Vương thượng, Chúng ta còn bay mươi vạn thạch, nhưng cũng đã sắp đến lúc thu hoạch rồi, nếu chú ý cân đôi nhất định chúng ta sẽ có chín mươi vạn thạch lương thực.”
Trịnh Cán lắc đầu vẫn còn quá ít. Hắn muốn phát triển Đại Việt thì trong tay chí ít phải có hai trăm vạn thạch lương thực mới đủ. Đất Thuận Hóa và Quảng Nam chiến tranh liên miên dẫu sao người cũng quá ít chỉ có thể canh tác một vụ mùa. Trai trrangs đã chết trận gần hết, không giống như phương bắc. có thể canh tác hai thậm chí ba vụ. Bây giờ ba nước liên minh, chính là cơ hội tốt để Nam Đại Việt của hắn khuếch trương lực lượng.
FayNa sau khi đăng cơ, đã tập trung giải quyết triệt để mâu thuẫn nội bộ của Vương Quốc, một trận thành trừng lớn xảy ra, phe cánh của Chiêu Nan bị giết hầu như không còn. Dưới sự trợ giúp của đại tướng Đạo Đồng của Viêng Chăn, thanh thế của FayNa ngày càng lớn mạnh, khiến cho những kẻ ủng hộ hậu duệ của Chiêu Nan phải chạy trốn về phía đông đi tị nạn ở Champasak.
Việc kế đến là Fayna nhanh chóng mang lễ vật sang Xiêm xin hòa ước, hắn cần tập trung tinh lực giải quyết kẻ địch nội bội.
Trong cung điện. FayNa đang nằm trong lòng mấy mỹ nhân trăm vẻ yêu kiều, trước mặt đầy ắp các loại sơn hào hài vị và rượu tận hưởng niềm vui chiến thắng , một đội vũ cơ ở trước mặt hắn lượn lờ nhảy múa. thân hình mỹ miều đang thủ thỉ lời tình yêu động lòng người,
Lúc này, hắn đột nhiên nghe thấy một tiếng quát rất khẽ, vừa quay đầu lại. chỉ thấy tổng quản nội cung ở ngoài cửa la mắng một viên hoạn quan.
“Chuyện gì?” Hắn có chút không vui hỏi.
Một gã hầu cận nói: “bệ hạ. Thừa tướng đến “
FayNa suy nghĩ một chút, liền khoát tay nói: “hãy mới Thừa tướng vào.”
“Tuân lệnh.”
Còn lại một mình FayNa lên tiếng: “Các ngươi đều lui xuống đi!”
Chẳng mấy chốc, Thừa tướng Chiêu Ong bước vào
“ Thần tham kiến bệ hạ”
“ Kinh đô Viêng Chăn thế nào rồi”
“Bẩm bệ hạ, Hoàng Cung cần phải có thêm tiền vốn mới hoàn thành được.”
“Tiền thuế năm nay thế nào rồi?”
Chiêu Ong có chút ảm đạm nói:
“Thu nhập thuế phủ năm nay không tốt lắm. nữa năm đầu chỉ vào sổ vài trăm vạn lượng, so với năm ngoái ít hơn nhiều.”
“Vì sao?” FayNa ngạc nhiên, về lý đế quốc của hắn đã rộng hơn, thuế phải nhiều hơn mới phải.
“Bệ hạ Ta đã nhận được tin tức, Đại Việt và Tây SƠn đã đạt thành điều ước đình chiến, trong đó có điều khoản cấm buôn bán với chúng ta, giờ đây có nhiều loại hàng ta phải nhập từ nơi khác, “
FayNa giật mình, đây là một việc hết sức nghiêm trọng, nếu như tình trạng này kéo dại các nước xung quanh nhất định sẽ nhận cơ hội mà tăng giá hàng hóa, điều này rất không có lợi cho nên kinh tế, hắn lại hỏi Chiêu Ong
“ Khanh đến đây chỉ vì việc đó thôi sao”
Thực ra Chiêu Ong đến đây là muốn nói về một việc khác, thấy FayNa hỏi, hắn ấp úng nói:

- Bệ hạ, Quân Nam Đại Việt, đã bắt đầu xây dựng trận tuyến và công sự dọc biên giới. hiện tại nguy cơ của chúng ta vô cùng nghiêm trọng rồi, về mặt mậu dịch và quân sự cũng đều bất lợi, bệ hạ, chúng ta không thể ngồi chờ chết như vậy
FayNa ngồi trở xuống ghế rồi hỏi:
- Chúng ta nên làm gì bây giờ
Chiêu Ong chậm rãi nói:
- Bệ Hạ, thần đề nghị chúng ta nhanh chóng cải tổ, đẩy nhanh chiến cuộc, nhân lúc Trịnh Cán còn chưa quyết định có động thủ hay không chúng ta phải nhanh chóng phòng ngự.
……….
Thu qua đông tới lại hai năm nữa trôi qua Đại Viêt đã bước vào năm Cảnh Hưng bốn mươi sáu.
Nam Đại Việt dưới sự thay đổi của tân chính,quốc lực ngày một đi lên, So với thời phụ thân Trịnh Sâm của hắn quả thực là khác nhau một trời một vực, Hôm nay Trịnh Cán đã chín tuổi, hắn đang nghiêm chỉnh ngồi trên ngai vàng, đầu hắn đội một chiếc hoàng quan, toàn thân mặc áo bào tía, bên cạnh hắn Tiểu Thuận Tử đang giở một quyển chiếu chỉ ra cao giọng đọc,
“ "Đặc sai Nguyễn Hữu Chỉnh, Phạm Ngô Cầu, đeo ấn tướng quân, trao cho búa Việt cờ Mao và 26 vạn quân tinh nhuệ, hẹn đến tháng 8 năm nay, chia đường tiến quân, đánh vào Lan Xang. Phong cho Nguyễn Hữu Du làm Chinh Tây tướng quân làm tiên phong lĩnh tám vạn quân, đi đường chính chỉ huy các quân các doanh du kích, chiếm ngay đất hiểm yếu là xứ Trấn Ninh mà đánh vào lòng giặc. Phong Bùi Mân làm An Tây tướng quân chỉ huy năm vạn quân của các doanh quân thổ binh từ đường An Tây tiến vào để chiếm giữ mạn thượng lưu. Phong Hoàng Phùng Cơ làm Trấn Lỗ tướng quân chỉ huy năm vạn quân của các doanh quân hoành dã từ đường Ngọc Ma đánh tới để cắt ngăn đường giặc chạy. Phong Bùi Du làm Du kỵ phó tướng quân lĩnh bảy vạn quân đi đường châu Thuận Mỗi đánh thẳng vào sườn địch. Phong Nhữ Công Tuấn làm Du kỵ phó tướng quân lĩnh tám vạn quân theo lối phủ Thanh Đô để đánh chỗ sơ hở... Nguyễn Hữu Chỉnh Phạm Ngô Cầu toàn quyền chỉ huy “
Thuân Công công đọc xong chiếu chỉ, các vị tướng được đọc tên đều đứng ra phía trước, Trịnh Cán đi xuống phía dưới, theo sau là một tên thị vệ bê một cái khay, trên đó là Búa Viêt, Cờ mao(1) tượng trưng cho quyền lực tối cao của một nước. Trịnh Cán nói:
“Chiến Dịch lần này hết sức quan trọng, quả nhân mong muốn các khanh hãy cố gắng hết sức, cho xứ man di biết đến hoàng uy của Đại Việt ta, quả nhân ở nơi này ngóng chờ tin tốt”
Nguyễn Hữu Chỉnh nhận lấy búa việt cờ mao rồi nói:
- Thần tuyệt đối không làm nhục mênh
Theo như sự an bài của binh bộ và Trịnh Cán làn này xuất quân, Đại Việt chia làm năm đường chính
Bùi Mân (cánh quân chính phía Bắc) theo đường phủ An Tây (Mường Lay tỉnh Lai Châu) đánh thẳng vào Lão Qua (Kinh đô Luang Prabang).
Nguyễn Hữu Chỉnh và Bùi Du theo đường Thuận Mỗi (Thuận Châu tỉnh Sơn La),đồng thời gián tiếp điều hành cánh quân của Bùi Mân và yểm trợ cho cánh quân này đánh Lan Xang (Lão Qua).
Nhữ Công Tuấn (cánh quân Bắc trung tâm) theo đường phủ Thanh Đô (sau gọi là phủ Thọ Xuân nay là hướng các huyện Thường Xuân, Lang Chánh, Quan Sơn tỉnh Thanh Hóa),qua đường Hủa Phăn (đất Lão Qua) đánh Lão Qua và vu hồi vào Bồn Man.
Nguyễn Hữu Du (cánh quân trung tâm) theo đường chính phủ Trà Lân (Kỳ Sơn, Tương Dương tỉnh Nghệ An) đánh trực tiếp vào Bồn Man (Xiêng Khoảng),rồi xuyên qua Bồn Man sang Lão Qua.
Hoàng Phùng Cơ, Phạm Ngô Cầu (cánh quân Nam trung tâm) theo đường phủ Ngọc Ma (mặt Tây Nam tỉnh Nghệ An, khoảng Con Cuôn.
Chiến dịch lần này Trịnh Cán quyết tâm sự dụng kỳ binh một hơi đánh bại Lan Xang, không để cho bọn chúng ngóc đầu lên lần nữa, từ đó đánh xuống Champasak để bao vây toàn bộ mặt phía tây của Nhà Tây Sơn, tạo bàn đạp cho công cuộc nhất thống sau này
/.
(1) cờ mao và búa việt là hai vật binh quyền của Hiên Viên Huỳnh Đế ban cho chư hầu để thể hiện quyền chinh phạt: Đáng phạt thì phát cờ mao, đáng giết thì ban búa việt. Cờ mao màu hồng, trên lá cờ có đề bốn chữ “Mao trừ loạn tặc”, búa việt có khắc bốn chữ trên lưỡi “Việt sát phản thần,. ở đây Trịnh Cán trao cho Nguyễn Hữu Chỉnh hai vật này đã bán cho hắn quyền hành chinh phạt tiền trảm hậu tấu, đáng giết thì giết, đáng diệt thì diệt.