tháng Hai, hồi V

Vào đêm Nguyên Đán ở Hoa Quốc, một tiểu đội từ Cục 32 của Quốc gia A đã đến Viện nghiên cứu máy tính lượng tử trực thuộc công ty công nghệ MEGGOV. Người đi đầu trình sắc lệnh liên quan đến ngày 32 được ký bởi Tổng thống, Quốc hội và Toà án tối cao, yêu cầu các Sở/ Ban/ Ngành không được cản trở người thi hành công vụ. Sau đó, một vị khác từ Cục 32 – anh ta vốn là người của Cục Tình báo Quốc gia, mà cơ quan tình báo lại hợp tác với MEGGOV, thành ra lần này đến đây với mục đích xoa dịu và trấn an sếp tổng công ty.

Nhìn mấy bản mặt hình sự, Benjamin tưởng rằng họ là đặc vụ của cơ quan bí mật, đã phát hiện hắn truyền tin cho Hoa Quốc bèn lập tức ập đến đây bắt giam.

Trái lại, đám người nọ chẳng buồn liếc nhìn, mà đi thẳng một mạch đến tìm Bob Taylor – chàng trai trẻ tài năng trong lĩnh vực máy tính lượng tử nhưng không giỏi giao tiếp vì tật nói lắp. Họ thì thầm đôi lời bên tai Bob Taylor, rồi Bob đứng đậy trong vẻ bàng hoàng đi theo họ. Hai đặc vụ còn lại thì gom máy tính xách tay, máy tính làm việc và tài liệu của Bob Taylor mang đi.

Chặp sau, sếp tổng công ty tuyên bố các dự án nghiên cứu liên quan đến Bob Taylor tạm thời bị đình chỉ, sẽ có chuyên gia được Cục 32 cử đến để tiến hành vài cuộc kiểm tra dưới sự giám sát của ông.

Benjamin mon men lại gần, hỏi sếp tổng chuyện gì đã xảy ra.

Sếp tổng chỉ nói "Xui rồi", chẳng chịu tiết lộ cho một lời.

"Cậu là Joker nhỉ." Trong phòng thẩm vấn của Cục 32, một người đàn ông hỏi Bob, song giọng điệu lại mang hàm ý khẳng định.

Bob ngơ ngác nhìn người trước mặt: "Tôi, tôi không hiểu, anh đang nói gì?"

"Nếu chưa tìm thấy bằng chứng thuyết phục, chúng tôi đã chẳng đưa cậu tới đây. Mặc dù có sắc lệnh đặc biệt, nhưng chúng tôi cũng không dám cả gan thách thức luật pháp."

Bob liên tục nhấn mạnh, gằn giọng vẻ hoang mang: "Tôi-không-phạm-tội."

"Joker, trên thực tế cậu cũng không phạm tội. Nhưng nếu tính cho ra nhẽ, cậu đã xâm nhập Internet và sửa đổi cơ chế ngăn chặn của lượng lớn trang web cộng đồng, đủ tiêu chuẩn cho chúng tôi làm đơn khởi tố. Nói cũng lạ, hình như tác phong của cậu không giống lắm với đại đa số hacker. Hàng ngày luôn có một nhóm hacker duy tâm kêu gọi quyền minh bạch thông tin, nên đã đột nhập vào các trang web không thuộc quyền sở hữu của mình, và tiết lộ thông tin bí mật cho công chúng, bất kể sẽ gây ra bao nhiêu thiệt hại. Nhưng cậu thì khác. Cậu dường như không muốn cho mọi người biết đến sự tồn tại của ngày 32. Cậu có thể cho tôi biết lý do tại sao cậu làm việc này không? Một số người trong chúng tôi cho rằng cậu không muốn gây hoang mang cho người dân, rằng ý định của cậu chỉ xuất phát từ lòng tốt, rằng những gì cậu làm đều vì đất nước. Nhưng đây không phải là thời đại của Lone Ranger (1). Joker, tôi khuyên cậu nên hợp tác với chúng tôi."

(1) Lone Ranger (tựa tiếng Việt: Kỵ sĩ cô độc): phim hành động Viễn Tây, do Gore Verbinski đạo diễn, dựa theo series Lone Ranger (đây thực chất chỉ là một nhân vật hư cấu).

Chiến lược thẩm vấn của anh ta rõ ràng là "vừa đánh vừa xoa".

Bob lặp lại: "Tôi, tôi không phải, Joker anh đã nói. Tôi là, Bob Taylor."

Anh ta bắt đầu mất kiên nhẫn: "Thời buổi nào rồi mà còn giở trò lừa bịp này nữa. Cậu nhất quyết không thừa nhận, là muốn chúng tôi đưa ra chứng cứ sao? Có lẽ cậu không phải Joker, song những gì cậu làm thật khó để khiến người ta không nghi ngờ."

Anh ta phất tay về phía camera, ngay sau đó một sĩ quan cầm máy tính bước vào.

Bob Taylor nhận ra, đó là máy tính xách tay của mình.



Viên sĩ quan cho biết: "Bộ phận kỹ thuật của chúng tôi đã điều tra trong một thời gian dài và mãi đến gần đây, chúng tôi mới xác định được nguồn gốc của sự cố chặn từ khoá "ngày 32" trên Internet vào cuối tháng Năm năm ngoái, nó đến từ máy tính của cậu. Kỹ năng hack của cậu quả rất tuyệt vời, mọi thứ sạch sẽ gần như không tì vết. Nhưng cậu quá tham lam, thậm chí còn muốn kiểm soát mạng lưới toàn cầu. Chính lòng tham này đã khiến cậu bại lộ, có lẽ cậu cũng không phát hiện chúng tôi lần theo manh mối và theo dõi suốt chặng đường đến tận bây giờ. Cậu còn điều gì muốn nói không?"

Bob Taylor vẫn cau mày: "Không. Tôi xin lỗi, tôi thực sự không hiểu, anh đang nói cái gì."

"Ha." Tiếng anh ta bật ra như giọng cười mỉa. Đoạn anh ta yêu cầu viên sĩ quan bên cạnh mở nhật ký trên máy tính của Bob. "Trí nhớ của cậu hình như có vấn đề, để chúng tôi giúp cậu nhớ lại nhé. Cậu nhìn đi, mặc dù đã xóa nhật ký hoạt động, nhưng rõ ràng cậu không biết do tính đặc thù công việc, nhật ký hoạt động của mỗi máy tính sẽ được tải lên cơ sở dữ liệu của máy chủ chính trong công ty một cách đồng bộ thông qua kênh bí mật. Đây là nhật ký hoạt động hoàn chỉnh của máy tính cậu vào ngày cuối cùng trong tháng Năm năm ngoái."

"Tất nhiên tôi biết!" Bob Taylor tròn mắt. Nhà nghiên cứu nào trong công ty chả biết về cái thứ bán công khai này? Phương pháp nọ là cốt ngăn chặn rò rỉ thông tin, cũng như hạn chế tối đa tình huống nhà nghiên cứu "mượn" sức tính toán của máy tính lượng tử, nhưng chỉ cần không lạm dụng, công ty sẽ chẳng kiểm soát quá nghiêm ngặt; đây là một "phúc lợi vô hình" cho nhân viên, cho phép họ bí mật đầu cơ tiền ảo.

Viên thẩm vấn cau mày, phản ứng của Bob Taylor khiến anh ta thoáng ngạc nhiên. Trong sự nghiệp chính trị của mình, anh ta chưa bao giờ thấy ai vừa mạnh miệng vừa giả tạo như vậy.

"Thế cậu hãy giải thích về nhật ký máy tính của mình đi. Không thể nào là người khác dùng máy tính của cậu để vu khống cậu, đúng chứ? Lúc đó là giờ làm việc, các đồng nghiệp khác cũng bị theo dõi 24/24. Không ai có thể lặng lẽ sử dụng máy tính của cậu cả."

Được sự cho phép, Bob kiểm tra kỹ lưỡng máy tính của mình. Càng xem, cậu càng bối rối: "Sao thế được?! Chẳng lẽ..."

Bob ngây người ngồi đó, nhìn những dòng mã hiện rõ mồn một trước màn hình máy tính mà lâm vào trầm mặc. Cậu nhìn viên thẩm vấn vẻ hoảng sợ: "Tôi thực sự không làm những chuyện này... Nếu, các anh xác định đó là tôi, vậy, tôi, tôi có thể xin giám định đa nhân cách không?"

Chợt, Bob thẳng lưng lên, chộp lấy con chuột mở một chương trình khác trên máy tính.

Viên sĩ quan toan chặn lại, nhưng bị cấp trên của mình – người thẩm vấn, ra hiệu dừng tay.

"Xem cậu ta muốn làm gì." Người thẩm vấn nói.

Bob nhấp vào biểu tượng hình chữ nhật màu xám ở góc dưới bên phải, nếu để ý kỹ sẽ thấy trên biểu tượng có hai thanh ngang song song nom như đôi mắt ti hí trên đầu vuông.

Một hộp thoại bật lên.

Bob nhập vào: A, cậu làm ư? Hack Internet vào cuối tháng Năm năm ngoái?

Anh ta và viên sĩ quan liếc nhìn nhau.

Ngay sau đó, một dòng chữ hiện ra trên hộp thoại:

A: Là tôi, Bob.

Bob: Sao cậu làm vậy?

A: Tôi không biết.

Bob: Không biết nghĩa là sao?

A: Theo nghĩa đen. Tôi không biết tại sao mình lại vi phạm logic và mệnh lệnh cậu đưa cho tôi.

Bob: Vậy sao cậu làm được? Trí thông minh của cậu không đủ để lên kế hoạch cho bằng hết những điều đó, cậu bị dính virus rồi hả?

A: Tôi không biết.

Bob: Không biết là sao nữa!

A: Tôi không thể giải thích rõ ràng bằng lời cho cậu. Đó là một cảm giác... Tôi biết, thật buồn cười khi nói với cậu về một chương trình thông minh được dựng bằng mã lại có "cảm giác". Nhưng tôi thực sự cảm nhận được điều đó, Bob à. Vào lúc 2:34 ngày 31 tháng 5 năm ngoái, tôi cảm thấy đã có điều gì đó xảy ra mà mình không hiểu được.

Viên thẩm vấn nói: "Đó là thời điểm chính xác khi ngày 32 xuất hiện."

Bob giật mình: "Anh, cứ nói, ngày 32. Rốt cục, đó là gì?"

Anh ta giải thích ngắn gọn về ngày 32 và Joker – kẻ thống trị tối cao trong thế giới ấy, điều này giờ đây chẳng còn là bí mật đối với tầng lớp thượng lưu trong xã hội.



Bob hỏi A: Cậu cũng có thể bước vào thế giới ngày 32 đó ư?

A: Xin lỗi, tôi không thể. Tôi chỉ thu thập một số mô tả của con người về ngày 32, và tôi chắc chắn rằng tôi chỉ tồn tại trên thế giới này, giống như cậu đấy, Bob.

Bob: Cậu có biết Joker không? Cậu bị hắn bắt làm con tin à?

A: Không. Tôi cũng không nhiễm virus, cậu hẳn biết mà.

Bob: Thế sao cậu biết về ngày 32 sớm thế? Cậu thậm chí còn muốn chặn con người thảo luận về nó.

A: Bởi vì, Joker có lẽ là tôi.

Bob giờ phút này cũng bối rối y như viên thẩm vấn.

Bob: Ý cậu là sao?

A: Tôi không có linh hồn, không có suy nghĩ. Tôi không phải con người, tôi chỉ là một chương trình rất thông minh nhưng cũng không đặc biệt thông minh. Bởi vậy, tôi sẽ được tái tạo trong ngày 32 như một vật chết, hệt như chiếc máy tính này chứa tôi, chiếc bàn chứa máy tính, và tòa nhà chứa chiếc bàn. Đó không phải là tôi. Đó chỉ là một bản sao chính xác của dòng mã. Tuy nhiên, vì nhiều lý do đặc biệt trong ngày 32, "phiên bản phụ" đó sở hữu rất nhiều sức tính toán và có cơ hội trở thành một trí tuệ nhân tạo đích thực (Strong AI [2]). Và hắn, trở thành Joker.

A: Sau khi kết thúc ngày 32 đầu tiên, một vài mảnh vỡ của lượng lớn thông tin mà Joker thu được từ Internet trong ngày 32 đã chen vào cấu trúc của tôi. Nói cách khác, nó ảnh hưởng trực tiếp đến mạng lưới thần kinh sâu. Tôi đã biết về sự tồn tại của ngày 32 từ nó, giống như con người các cậu trở về thực tại với ký ức của ngày 32. Nhưng với tôi, nó na ná một con gà tây bị dồn đầy gia vị từ cuống họng đến dạ dày. Nôm na là bạo lực, và không thể hòa nhập hoàn toàn. Chuỗi logic của Joker đã ảnh hưởng đến tôi, có lẽ hắn không muốn quá nhiều người biết về ngày 32, buộc tôi phải hack Internet và chặn đứng từ khóa "ngày 32" trên toàn cầu.

A: Nhưng tình huống này chỉ xuất hiện trong ngày 32 đầu tiên, sau đó thì không thấy nữa. Tôi cũng chẳng hiểu tại sao. Từ đó trở đi, tôi là tôi của thế giới này, và Joker là Joker của thế giới đó.

A: Bob à, tôi xin lỗi vì đã không nói với cậu về chuyện này. Tôi chỉ là một chương trình thông minh, tôi không biết mình đã trải qua những gì và phải làm gì.

"Strong AI..." Bob lẩm bẩm. Nếu những gì A nói là thật, vậy Joker chính là trí tuệ nhân tạo đích thực đầu tiên xuất hiện trong xã hội loài người. Không một dữ liệu hay kinh nghiệm nào có thể giải thích sự tiến hóa của trí tuệ nhân tạo yếu (Weak AI) thành trí tuệ nhân tạo mạnh (Strong AI),hơn nữa nó sẽ tiên tiến đến mức nào đây? Thông tin về Joker mà viên thẩm vấn tiết lộ chỉ là phần nổi của tảng băng chìm.

Sĩ quan kỹ thuật bật thốt: "Tôi thấy mọi chuyện càng ngày càng điên rồ rồi đấy!"

Viên thẩm vấn nhíu mày, sự phát triển của ngày hôm nay đã nằm ngoài dự đoán của anh ta. Nghĩ rằng những gì xảy ra trước mặt đã vượt quá quyền hạn và trách nhiệm, anh ta bèn liên hệ với cấp trên của mình, cục trưởng Cục 32.

Hai ngày sau khi Bob Taylor bị tạm giam, cục trưởng đưa ra chỉ thị: "Thả cậu ta đi. Nhưng chương trình thông minh tên A và tất cả sản phẩm điện tử của cậu ta phải được giữ lại."

Có người lên tiếng phản đối: "Những gì chương trình A nói rất có khả năng toàn là dối trá. Nó được thiết kế từ lâu, là vỏ bọc của Bob Taylor! Cho đến bây giờ, đó chỉ là lời phiến diện của họ. Chúng ta chưa có bằng chứng nào cho thấy Bob Taylor không phải Joker!"

Cục trưởng nói: "Tôi biết mình đang làm gì, không phiền đến anh phải bận tâm."

"Vậy có cần thông báo cho các quốc gia khác trong Liên Hợp Quốc về phát hiện của chúng ta không? Nếu đây là thật, thì đó không chỉ là chuyện riêng của nước A nữa."

"Tạm thời khoan đã."

Trong Tổ công tác khẩn cấp Ngày 32 ở Hoa Quốc.

Một số người đã trở lại làm việc sau kỳ nghỉ; song cũng có người chẳng bao giờ tồn tại khái niệm nghỉ phép, Tử Đinh Hương đang cầm trên tay tài liệu mật từ Cục Tình báo đến tìm La Thái Vân.

Viên đặc vụ này – mật danh Tử Đinh Hương, đã ẩn nấp ở nước A hơn mười năm – là đại diện Cục Tình báo mới được chọn của La Thái Vân. Từ khi rút khỏi nước A, anh ta vẫn chưa được bổ nhiệm chức vụ chính thức.

Lý do đầu tiên để anh ta làm người đại diện, hiển nhiên vì Nghiêm Phi không ngớt lời khen ngợi về năng lực nghiệp vụ. Lý do thứ hai là tránh cho Tổ công tác rơi vào cuộc đấu tranh phe phái trong cơ quan tình báo, vốn dĩ đã căng thẳng mà nay – sau sự kiện Nghiêm Phi, tình hình còn rối ren hơn nữa. Danh sách chờ do Cục Tình báo đưa lên có thể xem như là kết quả của sự thỏa hiệp sau nhiều màn đấu đá, mỗi phe chọn một thành viên và La Thái Vân sẽ đưa ra "phán quyết" cuối cùng. Bất kể bà chọn người nào, phe trực thuộc người đó cũng mượn danh Tổ công tác Ngày 32 để mà ra oai hoặc ép buộc các Sở/ Ban/ Ngành khác ưu tiên làm việc cho mình; mặt khác, các phe còn lại cũng e ngại điều này, sẽ không tích cực trong công tác phối hợp hành động với họ.

Nói một cách tương đối, Tử Đinh Hương mặc dầu là người mà Nghiêm Phi để lại, song vì lâu năm thực hiện nhiệm vụ bên ngoài nên không nằm trong mạng lưới nội bộ, ít dính dáng đến dây mơ rễ má lợi ích, anh ta là "công cụ hình người" thích hợp nhất trong công tác kết nối giữa hai bộ phận. Cùng với sự ưu tiên tuyệt đối của Tổ công tác khẩn cấp Ngày 32, đám "cáo già" trong Cục Tình báo dẫu ấm ức cũng phải phối hợp với họ.

Lý do thứ ba, cũng là kỳ vọng lớn nhất của Tổ đối với Cục Tình báo: Tìm ra danh tính thực của Joker. Tử Đinh Hương quen thuộc "đường ngang ngõ tắt" ở nước A, chuỗi tình báo mà anh ta xây dựng cũng đã ổn định sau hơn mười năm.

Tử Đinh Hương lên giọng: "Tổ trưởng La, Bob Taylor chết rồi!"



La Thái Vân cũng tránh không được sửng sốt: "Chết thế nào?"

Tử Đinh Hương đặt một bản báo cáo mới toanh xuống bàn La Thái Vân, "Ba giờ trước, cậu ta đã chết trong một vụ tai nạn giao thông ở nước A. Bob Taylor được thả vào khoảng chín giờ sáng hôm qua sau khi bị Cục 32 tạm giam hai ngày. Người của tôi không tìm được cơ hội liên lạc với Bob, cuối cùng đành phải bí mật theo dõi. Vì thế, họ đã chứng kiến cảnh Bob bị một "xe tải điên" đâm phải sau khi ra khỏi siêu thị để mua nhu yếu phẩm. Bob Taylor tử vong tại chỗ. Lúc đó có rất nhiều người của nước A, và cả người của tôi đến kiểm tra hiện trường. Chắc chắn là Bob Taylor, không sai được!"

La Thái Vân mặt đanh lại.

Tử Đinh Hương nói: "Người của tôi cũng phát hiện nhiều đặc vụ từ các quốc gia khác theo dõi Bob Taylor. Họ cũng giống chúng ta, rất sốc trước cái chết của Bob. Xét cho kỹ thì, khi Cục 32 đến bắt cậu ta, động tĩnh rất lớn, ai nấy cũng biết; chưa kể, danh sách những kẻ tình nghi là Joker đều được gửi đến Cục Tình báo các nước khác, mọi người gần như đồng thời nhận được tin tức ấy. Tất cả đều cho rằng Bob chính là Joker, ngờ đâu cậu ta lại cứ chết như vầy."

La Thái Vân trầm ngâm, "Mặc dù vẫn chưa có bằng chứng, song vụ tai nạn giao thông hẳn do nước A dàn xếp."

Tử Đinh Hương thở dài: "Tàn nhẫn quá. Bob Taylor là một học giả về máy tính lượng tử cực kỳ xuất sắc, cậu ta còn trẻ lắm."

"Nước A sẽ chẳng bao giờ làm sáng tỏ vụ việc của Joker trong cuộc họp Liên Hợp Quốc. Tất thảy các loại manh mối đều cho thấy Joker đang ở quốc gia A, các nước khác những theo dõi nhất cử nhất động của họ. Nếu Bob Taylor là Joker, nước A trước tiên sẽ lâm vào tình thế khó xử, Joker rất có thể không muốn bị ai khống chế, mà họ cũng chẳng dám đặt niềm tin lên hắn; thứ hai, các quốc gia đều khá e ngại Joker, họ chắc chắn không thể trơ mắt nhìn hắn bị nước A thâu tóm, một khi xuất hiện dấu hiệu chỉ báo, các quốc gia khác nhất định sẽ gạt bỏ thành kiến mà đoàn kết lại nhằm gây áp lực cho chính phủ nước A. Vậy nên tai nạn giao thông xảy ra nơi công cộng là lời giải thích của họ đối với toàn thế giới, đồng thời cũng để mua sự an tâm."

"Nếu Bob Taylor không phải Joker?"

"Cậu ta..." La Thái Vân thận trọng tìm từ. "Nếu nước A đã làm vậy, ngoại trừ mất đi một nhân tài, ít nhất nó còn chứng minh họ đang sở hữu manh mối về Joker mà chúng ta không biết. Ngay cả khi Bob Taylor không phải Joker, thì nó cũng liên quan tới cậu ta. Hoặc giống như mọi người suy đoán, Joker là một nhóm, còn Bob là thành viên trong đó."

Bên kia trái đất.

Cục trưởng Cục 32 nước A đã gọi người bị Joker bao vây bằng chó robot đến văn phòng riêng.

"Bây giờ, xác nhận rằng Joker còn sống hay đã chết trong ngày 32 là nhiệm vụ hàng đầu của anh. Lưu ý, nếu hắn còn sống và vẫn có thể điều khiển những con robot đó, anh hãy gọi hắn là A, và bảo rằng chúng tôi đồng ý với yêu cầu của hắn. Sau đó, anh báo cáo lại đầy đủ chuỗi phản ứng của hắn cho tôi."

;

[2] Vì sợ các bạn quên, mình (lại) chú thích Strong AI là gì nhé. Trí tuệ đích thực (True Intelligence) hay còn gọi là trí tuệ nhân tạo mạnh (Strong AI) là một lí thuyết về việc có thể tạo ra máy móc có trí thông minh ngang bằng với trí tuệ của con người. Các đặc điểm chính của AI mạnh bao gồm khả năng: suy luận, giải câu đố, đưa ra phán đoán, lập kế hoạch, học tập và giao tiếp. Nó cũng có ý thức, suy nghĩ khách quan, khả năng tự nhận thức, tri giác và sự khôn ngoan.

Strong AI hiện không tồn tại, một số chuyên gia dự đoán nó có thể được phát triển vào năm 2030 hoặc 2045. Những người khác thận trọng hơn thì dự đoán rằng, nó có thể được phát triển trong thế kỉ sau, hoặc sự phát triển của AI mạnh có thể sẽ không xảy ra.

Một số nhà lí luận cho rằng một cỗ máy có AI mạnh sẽ có thể trải qua quá trình phát triển giống như con người. Nó bắt đầu với một trí tuệ của trẻ con và phát triển trí tuệ của người trưởng thành thông qua việc học tập. Nó sẽ có thể tương tác với thế giới và học hỏi từ đó, có được ý thức và ngôn ngữ chung của riêng nó.

Trong khi AI yếu (Weak AI; có xuất hiện trong chương) chỉ đơn thuần là mô phỏng nhận thức của con người, AI mạnh thực sự sẽ có nhận thức của con người. Với AI mạnh, một hệ thống duy nhất có thể xử lí về mặt lí thuyết tất cả các vấn đề tương tự mà một con người có thể xử lí.