Miền đất nơi bò cừusinh trưởng, nơi tuyết đọng ngàn năm, nơi kinh phướn cắm đầy này cũng là nơi vun trồng tình cảm. Khi lần đầu tiên đọc được câu thơ “Thế gian sao có đôi đường vẹn, Chẳng phụ Như Lai chẳng phụ nàng”, tôi liền quyếtđịnh viết một bài cảm tưởng về vị tình tăng tên là Tsangyang Gyatso ấy.Nào ngờ người chung tình với câu thơ đó quá nhiều, tôi chỉ là một hạtbụi cát dưới sóng cả, lời chúc phúc dâng lên Ngài thật sự quá nhỏ nhoikhông đáng kể. Nếu sau khi con người chết đi đúng là có linh hồn, nhiềunăm đã trôi qua, phải chăng Tsangyang Gyatso vẫn còn đang phiêu diêutrên mảnh đất này?
Tsangyang Gyatso, tên của Ngài ở Tây Tạngnhiều đứa trẻ lên ba đều biết, Ngài từng là Phật sống, được muôn ngườitriều bái dưới trời xanh. Nhưng người ta lại mong đợi Ngài hơn với tưcách là vị tình tăng, ở nơi giáp ranh của Phật và tình, viết những câuthơ cảm động trời đất. Thơ tình của Ngài lưu lại trên thế gian, tựa nhưma thuật, đã mê hoặc muôn ngàn người đời. Chỉ cần nhắm mắt, liền có thểthấy một thiếu niên tuấn tú, khoác áo sư màu đỏ, nhìn chúng sinh với ánh mắt buồn rầu thương xót. Ngài là linh đồng chuyển thế, đến thế gian làđể giúp người, tình yêu cá nhân định sẵn chỉ là khói mây, dù Ngài nặngtình đến đâu, đời người cũng chỉ có thể là một giấc mộng.
Mọiviệc trên đời đều có nhân trước quả sau, hoa hồng đến nhân gian vì láxanh, mùa xuân lộng lẫy vì tuyết trắng, biển biếc dời đổi vì nương dâu.Còn cung Potala sừng sững trên Hồng Sơn[5] ở tây bắc Lhasa, được khánhthành để nghênh đón công chúa Đại Đường. Tương truyền 1.300 năm trướcvào đầu thế kỷ VII sau Công nguyên, sau khi vua Tây Tạng SongtsänGampo[6] dời đô đến Lhasa, vì cưới công chúa Văn Thành của nhà Đường,đặc biệt xây dựng trên Hồng Sơn ba ngôi nhà lầu chín tầng có tổng cộngmột ngàn gian phòng, đặt tên là cung Potala. Một tòa cung điện to lớnđẹp đẽ, hùng vĩ mà hoa lệ, tinh xảo mà trang nhã. Để an ủi lòng nhớ quênhà của công chúa Văn Thành, Songtsän Gampo cho xây ao hồ hình đài trong cung điện, trồng nhiều cây hoa tươi đẹp, mô phỏng kết cấu hoàng cungngự uyển Đại Đường, gieo hạt giống văn minh cho tòa thành cổ hoang vắngnày.
[5] Hồng Sơn (Marpori): được xem là núi thiêng của Bồ Tát Quán Thế m.
[6] Songtsän Gampo (Tùng Tán Cán Bố, ?-649): vị tán phổ (vua) thứ 33 củaThổ Phồn, người sáng lập đế quốc Tây Tạng, cũng là người chấn hưng Phậtgiáo Mật Tông tại Tây Tạng.
Lịch sử sẽ không lưu lại tên nàng, mà trên mảnh đất ấy của cao nguyên Thanh Tạng, cũng chẳng có miếu của công chúa Văn Thành.
Cung Potala, sau khi được xây dựng lại vào thế kỷ XVII đã trở thành nơi ởmùa đông của Đạt Lai Lạt Ma các đời, cũng là trung tâm thống trị củachính trị tôn giáo hợp nhất ở Tây Tạng. Cả tòa cung điện hội tụ phongcách Tạng, xây tựa vào núi, khí thế hùng vĩ chấn động tâm linh. CungPotala dưới trời chiều mang vẻ lạnh nhạt và nghiêm nghị không tranh vớiđời, có lẽ rời xa nhiễu loạn quá lâu, nó giờ đây rất mực yên tịnh, rấtmực ung dung, lại rất mực vô tội. Đây là một tòa cung điện được trao cho truyền kỳ và linh tính, trong đó giữ kín quá nhiều vong linh tịch mịch. Nơi này có tẩm cung của Đạt Lai Lạt Ma thứ 6 - Điện Đức Đan Cát, nếulinh hồn Ngài không chết, phải chăng có thể lưu lại vết tích mờ nhạt cho những người vì tìm kiếm Ngài mà đến đây?
Đằng kia những trácmã[7] già nua tay cầm chuyển kinh luân[8], tụng niệm những câu kinh màchúng ta nghe không hiểu, nhưng chúng ta biết rõ, họ thành kính như vậylà để cầu phúc, tích công đức, thoát ly nỗi khổ luân hồi. Gió cát trênmảnh đất này đã điêu khắc nét tang thương của riêng người Tạng trênkhuôn mặt họ, là sự ban ơn của năm tháng, cũng là dấn ấn của tuổi tác.Tôi biết, Giang Nam cầu nhỏ nước chảy thật sự đã đi xa, còn tôi và samạc hoang nguyên này, đã gần đến nỗi đụng chạm da thịt, gần đến nỗi cóthể nghe được hơi thở của nhau.
[7] Trác mã: xưng hô của người Tạng đối với nữ giới.
[8] Chuyển kinh luân (Mani luân): một loại pháp khí của Phật giáo Tây Tạng, hình ống, có thể xoay được. Trên mặt khắc sáu chữ châm ngôn “Om ManiPadme Hum”, bên trong đặt kinh Phật. Xoay kinh luân một vòng (thôngthường phải xoay theo chiều kim đồng hồ) tương đương niệm kinh văn chứabên trong một lần.