Tsangyang Gyatso,Ngài không thẹn là vị vua lớn nhất của cung Potala, không thẹn là tìnhlang đẹp nhất trên đường phố Lhasa. Chỉ có Ngài mới xứng đáng là nhấtđại tình tăng, thâm tình và từ bi của Ngài đã trở thành tín ngưỡng củangười Tạng.

Phật nói, hãy bỏ qua cho những người đã từng lầmđường lạc lối vì tình yêu, tha thứ cho họ, cũng là khoan dung cho mình.Đời người có nhiều cạm bẫy đều do bản thân tự tay đào nên, cho rằng cóthể săn bắt được người khác, nhưng chính mình mới là người mắc bẫy. Trên đời có lưới trần, lưới tình, lưới danh lợi, bạn không rời bỏ được thứgì, sẽ bị thứ ấy quấn chặt. Chuyện đời là thế, có mất có được, không mất khó được. Nhưng nào ai chắc chắn rằng thứ có được sẽ nhất định sẽ nhiều hơn thứ mất đi?

Chúng ta thường thích vào một ngày bình thường,một mình pha một ly trà cảm xúc, buồn vui, chua ngọt trong đó có thểphối hợp theo khẩu vị của mình. Nhưng ly trà của đời người lại không cho phép chúng ta tùy ý pha chế, mất đi chừng mực, liền thành trà đắng cảđời. Tsangyang Gyatso là Phật sống tôn quý, ly trà đời người này cũngkhông thể tự châm tự uống, mà phải nghe theo sắp xếp của số mệnh. Ngàiđem một mảnh lòng băng ném vào trong ấm, đợi khi trà nguội người tan,Ngài nên đi đâu, làm gì?

Đó vốn là một thời đại Phật sống phôtrương thanh thế, vô số người Tạng lấy Phật giáo làm tín ngưỡng kiếp này vĩnh viễn không thay đổi, cam nguyện cúi đầu làm tín đồ. Họ tin tưởngnhân quả, tin tưởng mọi thứ trên đời đều có luân hồi, tin tưởng mảnh đất họ sinh sống có núi thần hồ thánh bảo hộ, đời đời bình an hạnh phúc.Năm xưa vua Thuận Trị của Đại Thanh từng nhiều lần long trọng mời ĐạtLai thứ 5 vào kinh, sau đó Đạt Lai thứ 5 Lobsang Gyatso được quan viênĐại Thanh tháp tùng, dẫn ba ngàn người rầm rộ lên đường đến kinh thành,vua Thuận Trị dùng lễ nghi cao nhất tiếp đãi. Sau khi Đạt Lai thứ 5 ravề, còn ban cho Ngài ấn vàng và sách phong tôn quý vô cùng.

Nàongờ cục diện chính trị có quá nhiều tranh đoạt biến động, dù là xứ Phật, cũng không có tịnh thổ. Nếu không sợ dẫn đến cục diện chính trị TâyTạng hỗn loạn, Đệ Ba Sangye Gyatso cũng sẽ không giấu không phát tangđối với cái chết của Đạt Lai thứ 5, còn Đạt Lai thứ 6 Tsangyang Gyatsocũng không cần ẩn náu trong dân gian mười lăm năm tròn. Mười lăm năm,một đứa bé oe oe chào đời đã khôn lớn thành một thiếu niên anh tuấnphong lưu, tư tưởng của Ngài, tình cảm của Ngài đều lưu lại ở làng nhỏtôn sùng tự do và tình yêu ấy. Hạnh phúc bình dị này bị một thân phậngiấu kín đập tan triệt để, lần đầu tiên Ngài nếm trải nỗi thống khổ củasự mất mát, mất đi người thân ở quê nhà, mất đi cô gái thuở mơ xanh ngựa gỗ, mất đi tự do Ngài đang có.

Bất cứ người nào cũng biết,Tsangyang Gyatso đã tiếp nhận thân phận Phật sống vào lúc chưa biết gìcả. Bị Sangye Gyatso từ làng nhỏ Monyu đưa đến cung Potala của Lhasa, từ một thiếu niên chăn bò, lắc mình biến hóa, trở thành Phật sống đượcchúng sinh ủng hộ. Ngài trút bỏ trang phục chất phác, mặc áo sư vào,ngồi trên ngai Phật chót vót, được muôn dân thành kính lễ bái. Nếu không phải Đệ Ba Sangye Gyatso lo lắng cho cục diện chính trị, rề rà khôngchịu giao quyền trượng cho Ngài, Ngài có thể chủ trì chính sự theo ýmuốn, thì sẽ không khổ sở vì thân phận con rối mấy năm.

May thayNgài đã có hạnh phúc khác, cửa sau thông đến thành Lhasa của cungPotala, đã tìm được cho Tsangyang Gyatso mùa xuân Ngài luôn hướng đến.Quán rượu nhỏ Makye Ame ấy đã thỏa mãn tâm nguyện Ngài trong mơ tìmkiếm, cô gái Qonggyai tên Dawa Dolma ấy đã bù đắp nỗi khổ sở bơ vơ nhiều năm của Ngài. Đó là thời gian hạnh phúc nhất trong cuộc đời TsangyangGyatso, ngày ngày mong mỏi mặt trời lặn, bởi chỉ có vào ban đêm, Ngàimới có thể tận tình buông thả linh hồn, ở quán rượu nhỏ uống rượu vuica, cùng cô gái mình yêu nửa đêm vuốt ve an ủi. Mà trước khi trời sáng,con chó vàng già nua trung thành của cung Potala sẽ chờ đợi Ngài.

Nếu không có sự xuất hiện của Lha-bzang Khan, không có y xáo trộn một hồnước lặng, Tsangyang Gyatso vẫn có thể tiếp tục sở hữu hạnh phúc củaNgài. Ngài có thể từ bỏ quyền lực chí cao vô thượng, chỉ cần SangyeGyatso không hỏi đến việc của Ngài ở dân gian, để Ngài làm tình lang đẹp nhất trong thành Lhasa, mỗi ngày vui ca thơ tình của mình, tiêu dao tựtại cùng ý trung nhân. Hạnh phúc luôn quá ngắn ngủi, còn chưa nếm hếtmùi vị ngọt ngào, nắng xuân muôn hồng ngàn tía đã cứ thế một đi khôngtrở lại. Dawa Dolma rời xa Ngài, Sangye Gyatso bị xử tử, cả tòa cungđiện rộng lớn, chỉ còn lại Ngài đơn độc một mình gánh vác.

Cóđược quyền lực thì sao? Bậc dũng sĩ tung hoành thảo nguyên đó, Ngàitrước giờ nào đã làm được? Lúc ấy chính giáo Tây Tạng đã là một bàn cờtán loạn, Tsangyang Gyatso thích mơ xuân tình dịu, làm sao có thể ra sức vãn hồi sóng dữ, phản bại thành thắng? Ngài bị số mệnh kiềm chế quálâu, ngoài đọc kinh lúc ban đêm yên tĩnh, chỉ có thể viết thơ tình dướiánh đèn vàng. Suốt đời này, Tsangyang Gyatso đều không thể giống như Đạt Lai thứ 5, có đầu óc thao lược kiệt xuất, Ngài chỉ có tấm lòng nhu mìphong hoa tuyết nguyệt. Vào thời buổi thái bình thịnh thế, Ngài có lẽ sẽ hạnh phúc, vào thời đại biến động ấy, Ngài định sẵn sẽ trở thành vật hy sinh của chính trị.

Bất kể những dân chúng chất phác hiền lànhkia ủng hộ Phật sống của họ ra sao, cũng không thể bảo vệ Ngài. Họ trơmắt nhìn Ngài bị đội ngũ của Lha-bzang Khan đưa đi, tường thành xây bằng thân thể máu thịt không chịu nổi một đòn, hành động vô nghĩa chỉ khiếnthêm vài người bị chôn theo. Còn vị Phật sống trẻ tuổi chỉ có thể nhìnhọ rơi lệ, để lại linh hồn, phó mặc thể xác lưu đày. Tình ca của Ngài từ đó hòa vào chốn sâu linh hồn mỗi người, sưởi ấm thân thể họ, cũng trởthành niềm trân trọng suốt đời của họ.

Chúng ta nên tin vào chữduyên, gặp gỡ giữa dòng người chen vai nối gót, chính là duyên phận. Nếu không thể nắm giữ, dù là duyên định ba đời, hao mòn hết rồi cuối cùngcũng thành xa lạ. Duyên phận của Tsangyang Gyatso và Dawa Dolma rốt cuộc vẫn quá mỏng manh, thời gian bên nhau ngắn chẳng tày gang. Có lẽ chínhvì ngắn ngủi mới khiến Tsangyang Gyatso ghi lòng tạc dạ như thế. Nếu gần gũi lâu rồi, đôi bên sinh lòng chán ngán, sự tốt đẹp của quá khứ đềutrở thành phiền toái, những câu thơ tình kia há chẳng phải triệt để xóabỏ trong ký ức? Đều nói như gần như xa mới là mỹ cảm, tình yêu không thể quá nhập tâm, khi yêu có thể bao dung tất cả khuyết điểm, một mai mấtđi cảm giác ấy, ưu điểm cũng thành gánh nặng.

Tsangyang Gyatsođến hồ Thanh Hải, ngắm làn nước hồ êm đềm ấy, liền chẳng thể rời chân.Ngài nhận định hồ thánh này sẽ là chốn về kiếp này của Ngài, dù chônthân ở đây, hay sau này phiêu bạt đời tàn như cũ, Ngài đều phải lưu lạinơi đây chút gì đó. Ngài phải nói cho đông đảo chúng sinh trên đời biết, Đạt Lai thứ 6 Tsangyang Gyatso từng có một đoạn duyên xưa với hồ ThanhHải, đồng thời nơi đây là trạm dịch Ngài đã dừng chân. Thật ra Ngài sớmđã nhìn thấy tín ngưỡng của bản thân, tương lai của bản thân, mộng tưởng của bản thân và tất cả nhân trước quả sau trong mảng màu lam tinh khiết này. Nhưng Ngài không nói, thà để người đời cho rằng nhân vật giống như thiên thần này đã thần kỳ chết đi hoặc thần bí mất tích ở đây.

Đấy là câu đố Ngài đặt ra cho chúng sinh, là cục diện Ngài một tay sắp sẵn, không ai có thể đoán thấu huyền cơ trong đó. Người đến xoay kinh luântrên tay, ném xuống mấy hòn đá, hoặc đựng đầy một bình nước hồ thánh,cầu nguyện chúc phúc cho Ngài. Lắng nghe truyền kỳ mơ hồ, suy đoán hànhtung của Ngài, nhẩm đọc thơ tình của Ngài không biết chán. Ai nói Ngàichẳng để lại gì, trước hồ nước mênh mông xanh thẳm đó, Ngài cuối cùngkhông quên để lại thơ tình của mình. Nếu hỏi người đời vì sao mê luyếnTsangyang Gyatso, đó ắt là bị thơ tình của Ngài cảm nhiễm. Nếu mất đinhững bài thơ tình ôn nhu này, Ngài còn là Tsangyang Gyatso chăng?

Chung quy là một nam tử thế nào, có tấm lòng ra sao, mới có thể viết ra những câu thơ tuyệt mỹ dường ấy. Tsangyang Gyatso, Ngài không thẹn là vị vualớn nhất của cung Potala, không thẹn là tình lang đẹp nhất trên đườngphố Lhasa. Chỉ có Ngài mới xứng đáng là nhất đại tình tăng, sự thâm tình và từ bi của Ngài, đã trở thành tín ngưỡng của người Tạng. Nhưng Ngàivẫn đã ra đi, rời xa những tín đồ yêu kính ủng hộ Ngài, đi một cách rấtđỗi tiêu sái, rất đỗi triệt để.

Mãi đến sau này, một quyển sách“Bí truyện Đạt Lai Lạt Ma thứ 6” của Ngawang Lhundrup Daji[1] người dântộc Mông Cổ mới thỏa mãn được tâm nguyện của nhiều người, ông đã tiếpdiễn sinh mệnh của Tsangyang Gyatso, chỉ dẫn chúng ta đi tìm kiếm lờigiải câu đố kia, đồng thời vì Ngài viết tiếp truyền kỳ nửa đời sau.Khiến chúng ta tin tưởng Tsangyang Gyatso thật sự không chết, Ngài thầnbí mất tích ở hồ Thanh Hải, từ đó bắt đầu một chặng đường đời phiêu bạtkhác.

[1] A Vượng Luân Châu Đạt Cát, 1715 - 1780.

Có duyên cuối cùng sẽ gặp lại. Thật muốn mời ai đó đến hồ Thanh Hải một chuyến,đến cung Potala một chuyến, kiếm tìm nơi chôn cất của Tsangyang Gyatso.Không biết mấy trăm năm nay, nhiều tín đồ thành kính phải chăng đã tìmđược xá lợi của Ngài, sợi tóc của Ngài, hoặc một vật trang sức nào đótrên người Ngài. Nếu Ngài thật sự là Phật, thế thì cái chết cũng là giải thoát của linh hồn, nó có thể khiến linh hồn bay bổng, đồng thời tìmđược chốn về. Cuộc đời của Ngài tuy là một bi kịch không thể ngăn cản,nhưng tôi tin rằng, Tsangyang Gyatso tuyệt đối sẽ không chọn lựa chạytrốn ở màn kịch cuối cùng.