Lúc đó, đội thăm dòcó tất cả hai mươi ba người, cứ bốn người thành một nhóm, vì có bốnhướng nên sẽ chọn ra bốn nhóm, những người còn lại làm hậu bị chi viện,mỗi nhóm thăm dò sẽ đi cùng với một nửa tiểu đội công binh gồm năm chiến sĩ, làm công tác yểm trợ và mang vác trang thiết bị cho nhóm đó.
Hồi đó, cách phân chia số người trong một tiểu đội thường không cố định.
Đến đây tôi lại phải giải thích thêm một chút, thực ra đội cán bộ kĩ thuậtkhảo sát trực thuộc binh chủng kĩ thuật đặc biệt, thuộc công trình khaithác địa chất, còn lính công binh lại thuộc binh chủng lục quân, hai đối tượng này được quản lí theo hai hệ thống riêng biệt. So với lính côngbinh, chúng tôi hiển nhiên được thoải mái hơn, bình thường chúng tôikhông phải chịu những quy chế nghiêm ngặt, hà khắc của quân đội, mà lạivẫn có quân hàm quân hiệu đàng hoàng.
Binh chủng kĩ thuật khi đóvẫn thuộc biên chế chính thức. Khi chúng tôi nhập ngũ cũng phải trải qua khóa huấn luyện khắc nghiệt. Tuy là được rèn luyện như thế, nhưng trảiqua bao năm làm việc với cường độ cao, chúng tôi hầu như không còn giữđược thể chất như khi mới làm nghề, cho nên việc có tiểu đội công binh ở bên cạnh hỗ trợ quả là cần thiết, đặc biệt là với việc khảo sát kiểuhang ống thế này. Dây thừng mang theo rất nhiều và nặng, đường vào lạicó nhiều vách đá cheo leo hoặc các khe nứt nguy hiểm, chắc chắn sẽ rấttốn sức, nên có thêm vài người mang đỡ các vật dụng, chúng tôi càng cókhả năng đi vào sâu hơn.
Ngoài dây thừng ra, họ còn phải mag thêm một số đồ dùng vật dụng khác. Trước đây, khi tập luyện họ thường phảiđeo khoảng hai mươi ki lô gam đồ và hành quân trên đoạn đường ba mươicây số, cho nên, dù bây giờ không biết họ đang đeo những thứ gì ở trênlưng, nhưng xem cách thể hiện của họ thì xem ra vẫn nhẹ nhàng hơn chúngtôi.
Lúc đó tôi mải suy nghĩ về những gì anh Miêu nói, nên rấtmuốn gia nhập vào đội chi viện để đi, mục đích là lén xem tình hình thếnào, nhưng tiếc là người ta dựa vào tuổi tác để phân chia chúng tôi vàocác nhóm. Trong đoàn, tôi thuộc diện ít tuổi nhất nên được phân vào nhóm thứ hai, cùng nhóm với Vương Tứ Xuyên và hai người đến từ Thiểm Tây,một người tên là Bùi Thanh, người kia tên là Trần Lạc Hộ.
Haingười này thực ra tôi cũng không lạ. Hồi trước, chúng tôi từng là đạibiểu Đại hội về dầu mỏ Karamay[1], sau này cũng thường xuyên gặp nhau,có điều tôi không biết đơn vị của họ vì lần nào gặp cũng vội vã, họ đếnthì tôi lại đi, cho nên ngoài việc chào nhau thì tôi không có ấn tượnggì với họ. Lần này được xem như là dịp để chúng tôi giao lưu kĩ hơn.
[1] Karamay: Một thành phố thuộc khu tự trị Tân Cương, phía bắc Trung Quốc.
Bùi Thanh là một thanh niên tóc bạc sớm, nhìn mặt cậu ta thì rõ ràng cònrất trẻ, nhưng tóc trên đầu thì đã bạc gần hết, dáng vẻ vừa già dặn vừakhổ sở. Cậu ta cũng khá kiêu ngạo, nghe nói cậu ta có học vấn rất cao,được coi là cán bộ cốt cán của đơn vị. Bình thường, cậu ta rất ít nói,nghe đâu cậu ta còn là một tay sát gái nữa.
Trần Lạc Hộ lại có bề ngoài đối lập với Bùi Thanh, mới nhìn đã thấy dáng vẻ của một người cấp dưới. Cậu ta nói tiếng phổ thông còn chưa sõi, có lúc chúng tôi kểchuyện cười với nhau, mà cậu ta đần mặt ra không cười, cả ngày chỉ “ừa,tui hỉu rồi” “ủa ra là thía” “bùn cười thiệt” v.v.. nghe rất ngộ. Tiếclà người này có chút gian gian, nhìn qua đã thấy lòng dạ hẹp hòi, cầnphải đề phòng, đây là kiểu tiểu nhân mà cơ quan nào cũng có, nên chúngtôi cũng không thèm chấp cậu ta.
Hồi đó, năm người bên tiểu độicông binh giống chúng tôi ở chỗ tất cả cùng thuộc tiểu đội 4, đại đội 6, binh đoàn quân sự Nội Mông Cổ. Đội phó hình như có tên là Kháng Mỹ thìphải, bốn cậu lính còn lại đều là những người lạ mặt, vẻ ngoài còn rấttrẻ, hồi đó chúng tôi cũng không giới thiệu với nhau nhiều, khi gặp nhau thì chỉ gật đầu một cái, nhận mặt cho quen là được rồi.
Về phầnvũ khí, đội phó đeo khẩu K56, bốn người khác đeo khẩu K54, dây đạn đeođầy quanh ngực. Vương Tứ Xuyên khoác lác với bọn họ là khả năng phía nam của động có thể có thú dữ, còn chỗ này, nhiều nhất vẫn là dơi. Nhiệt độ trong động rất thấp, nên những loại động vật máu lạnh cũng không chọnnơi này để trú chân, những loài như gấu cũng không thể trèo nổi vào chỗnày. Điều cần phải lo lắng nhất là giữ được nhiệt độ và có không khí đểthở, song về phương diện này, mấy anh lính công binh chẳng hề tỏ ra lolắng gì
Dĩ nhiên, có thể những cậu lính kia không tin lời chúngtôi. Mọi người trong nhóm của tôi đều từ chối mang súng, chỉ đeo nhữngtúi vũ trang. Các vật dụng được chia thành từng phần, mỗi người mang một thứ, tôi được phân công mang xẻng và rìu khai thác chuyên dụng. Tôithấy thật may, vì những vật dụng này đều có thể dùng để phòng thân, lạikhá nhẹ. Vương Tứ Xuyên thì phải đeo trên người những vật dụng cho nhàbếp, nhất cử nhất động của cậu lại kéo theo một loạt tiếng lẻng xẻng,nên cậu ta có phần bất mãn với tổ chức.
Sau khi đã chuẩn bị xongvật dụng, từng người chúng tôi được ngồi lên ròng rọc để thả xuống đáyđộng. Sự việc này đến hôm nay tôi vẫn còn nhớ như in, hơn hai trăm métngồi ròng rọc, cứ hạ dần từng chút từng chút một, ngồi trên đó giống như ngồi xích đu vậy, cảm giác như mình có thể thình lình mất mạng bất cứlúc nào. Tôi thì cho rằng nếu dùng dây thừng để tụt xuống dưới, như vậysẽ tiện hơn ngồi ròng rọc rất nhiều vì việc leo trèo vách đá hay xuốnghang động đối với chúng tôi thường xuyên như ăn cơm bữa, hơn hai trămmét xem ra cũng không phải là sâu, hồi còn ở Sơn Tây, chúng tôi còn leotrèo trong địa hình gian khổ hơn nhiều ấy chứ.
Vì nơi này thếđộng phức tạp, có chỗ khúc khuỷu, có chỗ bị uốn cong, nên ban đầu còn có ánh sáng, xuống khoảng ba mươi mét thì đã tối hơn, hướng đi cũng thayđổi, đi xuống tiếp khoảng năm sáu mươi mét nữa thì rơi vào trạng tháiđen như mực, thêm một đoạn nữa thì lại có thể nhìn thấy ánh đèn ở bêndưới phản chiếu lên.
Ngồi trên ròng rọc, tôi cố gắng quan sátthật kĩ vách động xung quanh, những dấu vết trên động rõ ràng cho thấyhang động này được hình thành từ kỉ Cambri[2] và kỉ Ordovic[3], rõ ràngđây là một hang động kép, chắc chắn có đặc điểm cấu tạo động của loạihang ống dung nham[4].
[2] Kỉ Cambri: là một đơn vị phân chiachính trong niên đại địa chất, bắt đầu vào khoảng 542 triệu năm trước,vào cuối thời kì liên đại Nguyên Sinh và kết thúc vào khoảng 488,3 triệu năm trước, với sự khởi đầu của kỉ Ordovic.
[3] Kỉ Ordovic: là kỉ thứ hai trong số sáu kỉ (tại Bắc Mỹ là bảy kỉ) của đại Cổ Sinh. Nó diễn ra sau kỉ Cambri và ngay sau nó là kỉ Silur. Kỉ Ordovic, được đặt têntheo tên gọi của một bộ lạc người đã từng sinh sống tại vùng đất thuộcxứ Wales. Ngày nay, có tên gọi là Ordovices.
[4] Hang ống dungnham: là loại hang được hình thành do dung nham của núi lửa khi phuntrào bao phủ lên mặt đất, có những chỗ địa hình không bằng phẳng, haybao phủ lên những dòng suối, sông, sau đó dung nham nguội đi tạo nênnhững khoảng trống trong lòng nó.
Cuối cùng, tôi đã xuống được vị trí có thể nhìn ngắm được toàn cảnh động. Đáy động rộng ngang một sânvận động tiêu chuẩn, dưới đó toàn là nước, nước chảy lững lờ, đây rõràng là một dòng sông ngầm, song những cảnh bên dưới động cũng không mấy xa lạ nên tôi cũng không có cảm giác kinh ngạc gì.
Tôi còn thấybên dưới có nhiều giá sắt vừa ghép lại, không biết đó là của người Nhậtbỏ lại hay của đội chúng tôi mang xuống, ngoài ra còn có mấy cái đèn bão rất to và những vật dụng vừa được chuyển xuống, tất cả đều chất đốngtrên các giá. Các kĩ sư đang lấy những vật dụng vừa mang xuống ra, đó là những chiếc xuồng cao su chuyên dụng đã được gấp cẩn thận. Mấy chiếcvẫn còn không khí bên trong, vừa mở ra đã nổi dập dềnh trên mặt nước.
Nước có vẻ không sâu, rất nhiều người đi ủng đang đứng giữa dòng nước, Vương Tứ Xuyên xuống trước tôi, cậu ta đã kịp châm thuốc lá lên hút, vừa hútvừa cầm đèn pin soi bốn bề vách động.
Tôi đáp xuống chỗ cái giásắt ở đáy động một cách ổn thỏa, theo thói quen nghề nghiệp, tôi lập tức bị hấp dẫn bởi những bí ẩn của hang động này, nên liền bật đèn pin cùng xem xét vách động xung quanh với những đồng nghiệp khác.
Mấy năm trước, khi mới vào nghề, tôi luôn cảm thấy hang động có sức hấp dẫn vôcùng đặc biệt với mình, đặc biệt là cảm giác thần bí, cần khám phá. Mỗilần khám phá một hang động, tôi cảm thấy như mình đang được đứng ở mộtchốn bên ngoài cõi nhân gian vậy. Người làm nghề khảo sát như chúng tôithường coi hang động là huyết quản của các dãy núi, xuyên qua những hang động đó, bạn sẽ có cảm giác như mình đang được hít thở trong một bầukhông khí đặc biệt khác lạ, và rồi bỗng nhiên bạn nhận ra rằng núi noncũng giống một cơ thể sống.
Nhưng bây giờ tôi chỉ quan sát địahình nơi đây như một vị bác sĩ phụ khoa khám bệnh cho bệnh nhân, chỉ để ý những chỗ cần thiết mà thôi.
Trước đây khi ở Sơn Tây, tôi cũngtừng gặp kiểu hang động này một lần, rất nhiều người gọi kiểu hang độngnày là “hố địa ngục”. Họ nói những hang này do thiên nhiên tạo thành nên đa số đều rất sâu, nhưng hang động này thậm chí còn phức tạp hơn rấtnhiều những “hố địa ngục” thường gặp khác.
Động dung nham képđược hình thành bởi tác động đồng thời của địa chất và nước chảy ăn mòn, bởi vậy, cấu tạo của nó vô cùng phức tạp. Nó vừa có vô số các khe suối, khe đá nứt, vô số những nhũ đá, những mũ đá gồ ghề, lại có rất nhiềuhang nhánh chằng chịt. Với những hang động đơn giản thì nước ở trongđộng chảy tương đối ổn định, nếu ngồi trên xuồng để xuôi theo dòng nướcxuống hạ lưu thì cũng không xảy ra vấn đề gì nguy hiểm. Tuy nhiên, vớicấu tạo địa chất của loại hang động này, rất có khả năng sẽ khác nhiềuvới các vùng địa tầng phổ thông khác. Nếu cứ để xuồng trôi xuôi theodòng nước có thể bạn sẽ tới một thác nước cao trăm mét dốc thẳng từ trên xuống, lúc đó thì coi như xong đời, chẳng còn mảy may một hi vọng đểsống sót trở về nào cho bạn. Vì vậy, khi thám hiểm loại hang động này,chúng tôi thường tránh việc đi vào sâu trong hang.
Nhưng lần nàymuốn tránh cũng không được, tôi quay lại định lên tiếng nhắc mấy cậulính hãy buộc thêm đá vào đầu mỏ neo để tăng thêm trọng lượng thì đãthấy Trần Lạc Hộ đang làm việc đó.
Tôi lội xuống suối, nước ngậptới đầu gối, lạnh thấu xương, hai bên bờ có vô số những hang hốc nhỏ,nước từ bên này tuôn ra rồi lại chảy vào phía bên kia, tôi cứ nhìn mãi,rồi lại gần chỗ Vương Tứ Xuyên, thấy cậu ta đang chăm chú xem xét mộtvách đá bên bờ suối ngầm.
Vương Tứ Xuyên thấy tôi tới gần thì chỉ tay, ra hiệu cho tôi nhìn về phía đó, tôi cầm đèn pin chiếu tới chỗ cậu ta chỉ thì phát hiện vách đá mà Vương Tứ Xuyên đang quan sát nhẵn bóng, dường như nó bị phủ bởi một lớp sáp.
Tiếp đó, Vương Tứ Xuyên lấy đèn pin soi tới vài chỗ khác cho tôi xem, chỗ nào cũng có dấu vết tương tự như vậy. Tôi cảm thấy vô cùng kì lạ, quay sang hoang mang liếc nhìncậu ta, ý hỏi dò: “Cậu thấy thế nào?”
Vương Tứ Xuyên thì thầm:“Đây là hiện thượng thủy tinh hóa nham thạch, có thể thấy cái động nàyđã từng trải qua một trận nổ hoặc cháy lớn”.