Đều nói yên hoa tam nguyệt há Dương Châu*, thành phố D phụ cận với Dương Châu, Chử Duy Nhất sống đến hai mươi sáu tuổi còn chưa từng đi Dương Châu. Để không tiếc nuối, cô quyết định sau lần giao bản thảo này sẽ đi Dương Châu một chuyến.
( *Là một câu thơ trong bài thơ của Lý Bạch. Có nhiều bản dịch, mình chọn một bản: Giữa mùa hoa khói Dương Châu xuôi dòng.)
Tháng ba, gió xuân ấm áp, nhiệt độ dần dần tăng cao. Nhiệt độ ở thành phố D đã không kịp chờ đợi đến mùa hè mà tăng vọt.
Gần đây Chử Duy Nhất bắt đầu mất ngủ, nguyên nhân là nhận được một tấm thiệp mời, ngày 20/4 D trung tổ chức kỷ niệm tròn 80 năm ngày thành lập trường, đặc biệt mời cô làm học sinh đại diện khóa XX phát biểu.
Lúc thấy thiệp mời, cả người cô đều có loại cảm giác như gặp ảo cảnh, sửng sốt ước chừng hơn mười giây, mới xác nhận rõ ràng hẳn hoi phía trên đích thực là tên của mình, Chử Duy Nhất.
Thông thường kỷ niệm ngày thành lập trường không phải đều là mời nhân vật nổi tiếng các giới xã hội hay sao? Làm sao mà mời cô nhỉ?
Tâm tình Chử Duy Nhất sau khi nhận được tấm thiệp mời này trong nháy mắt rơi xuống đáy cốc.
Hôm nay là ngày 20 tháng 3, cách ngày kỷ niệm thành lập D trung còn có một tháng, cô ăn cơm trưa cũng không ngon miệng.
Ở trong một quán mì nhỏ dưới lầu, điện thoại di động của cô vang lên.
“Chú ạ - “
“Duy Nhất, nhận được thiệp mời rồi chứ?’’
Chử Duy Nhất chợt cảm thấy vô lực, “Chú, cháu đi đều là ngồi ở dưới đài không có chuyện gì khác nữa ạ?’’
“Cháu đứa trẻ này, chuẩn bị một bản thảo diễn thuyết, đến lúc đó trò chuyện vài câu đơn giản với học đệ học muội, khích lệ bọn họ một chút.’’
“Chú à, con cũng không có công việc cố định, cổ vũ học đệ học muội thế nào.’’
“Xã hội bây giờ rất cỗ vũ sinh viên tự do gây dựng sự nghiệp, không nên tự coi nhẹ mình. Cứ quyết định thế đi, con chuẩn bị sơ qua một chút. Chú bên này có người đến, chú đi tiếp đãi một chút. Duy Nhất à, không cần khẩn trương, con có thể.’’
Chử Duy Nhất nhìn điện thoại di động, mi tâm chậm rãi vặn lại. Cô có thể nói khẩn trương không?
Đảo mắt đã đến một tháng sau, khuya một hôm trước ngày kỷ niệm thành lập trường, Chử Duy Nhất hầu như cả đêm không ngủ, quả nhiên ngày hôm sau, dưới mắt có bọng đen, ngực khó chịu ngưng đọng.
Thành phố D vào tháng tư, ánh nắng tươi sáng, hương hoa âm thầm len lỏi trong không khí.
Năm ấy sau khi điền xong nguyện vọng thi vào trường cao đẳng, cô đã không đến trường cũ nữa, thì ra trường học thay đổi lớn như vậy. Sân vận động mới xây, lại thêm vài tòa nhà ký túc xá. Lầu dạy học màu trắng trải qua nhiều mưa gió hình như vẫn còn giống như trước đây.
Chử Duy Nhất ngước cổ đứng ở trên con đường trước thư viện cao lớn, đưa mắt nhìn từng cục gạch từng miếng ngói. Ba năm ở nơi này giống như một giấc mộng vậy, đã từng qua những ngày từng đen tối.
Phía sau có xe chạy tới, nghe thấy tiếng còi, Chử Duy Nhất tỉnh lại, nắm ngón tay lạnh lẽo một chút, nhanh chóng nhường đường. Chiếc xe màu đen có rèm che kia chậm rãi lái vào, Chử Duy Nhất nhìn lướt qua bảng số xe, biển số xe XD...
Thời gian còn sớm, cô dự định đi xem lầu dạy học. Hành lang thật dài, những cục gạch mái ngói quen thuộc lại xa lạ, leo đến lầu bốn, gian phòng học đầu bên tay phải, cao trung một năm cuối, nơi ghi lại ký ức sâu sắc nhất.
Thời gian biến đổi qua đi, thay đổi rất nhiều thứ.
Đi lên cái sân thượng đó, ở đây từng là nơi bọn họ thường tới trong giờ nghỉ ngơi. Khi đó không nói lời nào, chỉ là ngẩng đầu nhìn bầu trời chút thôi trong lòng cũng sẽ thoải mái một ít.
Chử Duy Nhất đứng yên thật lâu. Đến khi Lý hiệu trưởng gọi điện đến cho cô, “Duy Nhất à, bây giờ cháu ở đâu?’’
“Đỉnh đài lầu lớp mười hai.’’
“ Còn có hơn nửa tiếng thì bắt đầu rồi, cháu bây giờ đến lầu hành tri đi. Thôi khỏi, đoán chừng em cũng không tìm được, thầy để cho người khác đi đón cháu.’’
(Lầu hành tri: hành (thi hành) + tri (quản lý). )
“Được ạ.’’ Cúp điện thoại, cô lấy bản thảo diễn thuyết ra, Chử Duy Nhất là người của điển hình nước đến chân mới nhảy. Từ nhỏ cũng như thế, mỗi lần trước cuộc thi cô đều sẽ mất ăn mất ngủ xem sách học thuộc lòng. Cũng may, Phật tổ phù hộ, kỳ thi lớn kỳ thi nhỏ, cô đều một đường thuận lợi.
Từ nhỏ Chử Duy Nhất này đã không thích tham gia biểu diễn, bất luận là hát hay diễn thuyết, cô có thể tránh thoát thì tránh, không thể tránh thì đi. Lúc này quay về diễn thuyết trong lòng cô vẫn bất ổn. Vì lần diễn thuyết này cô cố ý dùng điện thoại thu video diễn thuyết Trương Tuyền Linh Bắc Đại, mấy ngày nay đã xem không biết bao nhiêu lần.
Cô nhắm mắt lại nhỏ giọng mà quay lưng với bản diễn thuyết của mình, chỉ cầu lát nữa thông qua thuận lợi.
“Lãnh đạo đáng kính, các thầy cô giáo, các vị sư huynh sư tỷ, còn có các sư đệ sư muội, mọi người buổi sáng tốt lành! Ngày hôm nay đứng ở chỗ này, tôi mang theo tâm tình bất an bàng hoàng đến đây, nói thật, từ sau khi nhận được thiệp mời nhà trường gởi tới tôi bắt đầu mất ngủ. Lý hiệu trưởng nói không có việc gì, bảo tôi , nói chút kinh nghiệm với sư đệ sư muội, cho mọi người một chút khích lệ. Tôi rất thẹn, năm XX tôi tốt nghiệp trung học từ nơi này, thì cách bảy năm, lần thứ hai về trường cũ, phát hiện trường cũ thay đổi càng ngày càng đẹp...’’
Phía sau đột nhiên vang lên tiếng chuông điện thoại di động, Chử Duy Nhất chợt mở mắt ra, liền thấy ở trước mặt năm thước có một người.
Chử Duy Nhất là một người nông cạn*, cô liếc mắt đã cảm thấy chàng trai trước mắt này thật đẹp. Cách khoảng mấy thước, bốn mắt nhìn nhau, Chử Duy Nhất vẫn không nhúc nhích, mà con mắt bình tĩnh như nước của người nọ hình như lóe lên gì đó, khóe miệng anh ta hơi động, “Xin lỗi, đã quấy rầy.’’
“Cái đó – thầy –“ Chử Duy Nhất miệng mồm vụng về. Thầy thật trẻ tuổi...
(* Ở đây có thể hiểu là người không suy nghĩ, tính toán nhiều.)
“Hử?’’ Vẻ mặt anh chàng không ôn nhuận như vừa rồi, con mắt không dừng ở cô...
“Thầy ơi, là Lý hiệu trưởng cho thầy đến tìm em sao?’’ Chử Duy Nhất nuốt cổ họng một cái, mới vừa thuộc bản thảo miệng khô lưỡi khô.
Chử Duy Nhất đi đến bên người anh, lúc này mới phát hiện anh cao hơn cô nửa cái đầu, anh mặc tây trang màu đen, cẩn thận tỉ mỉ. “ Thầy ơi, xin chào, em cũng là học sinh D trung ta.’’
Mi tâm anh chàng hơi vặn lại, năm ngón tay phải thon dài đột nhiên nắm chặt.
Chử Duy Nhất đã đi về phía trước, “Thầy, lầu hành tri là đi qua phía trước nhỉ?’’
Anh chàng thâm trầm nhìn cô, vẻ mặt đột nhiên đổi rồi đổi, “Ừ, phía trước.’’ Lời ít mà ý nhiều. Nói xong, anh ta cùng đi với cô về phía trước. 
Hai người một đường không nói câu nào. Chử Duy Nhất cảm thán, giá trị nhan sắc lão sư D trung càng ngày càng cao, nhưng mà vị này hình như có chút cao lãnh. Không biết học sinh bây giờ có thích thầy giáo thế này hay không?
Tám phút sau, đã đến lầu hành tri. Đây là tòa lầu lớn nhà trường mới xây hai năm trước. Chử Duy Nhất và vị thầy giáo kia lần lượt leo lên từng bậc, khắp nơi hành lang lầu cao đều là người, già có trẻ có, kích động hành huyên, có cười có khóc. Chử Duy Nhất đảo qua đi qua từng cái.
Đó là lãnh đạo giáo ủy.
Đó là lão tổng công ty XX.
Đó là! Đó là ca sĩ XXX.
...
“Duy Nhất – “ Lý hiệu trưởng thấy cô, vội vã chạy bước nhỏ tới. “Em đổi thành người phát biểu thứ tám.’’
“Dạ, không phải là thứ chín sao?’’
“Có vị đồng học đến lúc có việc hủy bỏ, thứ tám thứ chín đều giống nhau.’’ Lý hiệu trưởng tốc độ nói chuyện hơi nhanh, “Kết thúc ngày hôm nay có cơm trưa ăn ngon lắm.’’
“Căn tin ạ?’’
“Cháu đứa trẻ này.’’ Lý hiệu trưởng nở nụ cười, “Đừng có chạy lung tung nữa, mới vừa thầy cho thầy giáo khác đi tìm em đều không tìm thấy.’’
“À, là một thầy mang em tới đây.’’
“Được rồi, thầy đi làm việc, em qua bên kia ngồi xuống trước. Một hồi lên phát biểu đừng khẩn trương, bình tâm.’’
Sau khi Chử Duy Nhất tìm được vị trí của mình, mới hậu tri hậu giác phát hiện vị lão sư kia vừa rồi không biết đi đâu. Cô nhìn bốn phía một chút, không thấy được bóng dáng của anh ta.
Chín giờ đúng, kỷ niệm thành lâp D trung chính thức bắt đầu, sân vận động không còn chỗ ngồi. Lãnh đạo trong tỉnh kết thúc phát biểu, đồng học tiêu biểu bắt đầu lần lượt lên lượt phát biểu.
Lý hiệu trưởng đang dùng tiếng phổ thông vang dội pha chút tiếng địa phương của thành phố  D  thân thiết nói rằng, “Trường ta đã đi qua trong gió mưa bảy mươi năm, cảm ơn giúp đỡ của các vị đồng học cho tới nay. Bên dưới cho mời đồng học Chử Duy Nhất khóa XX của chúng ta lên bục.’’
Vội vàng kéo lên nụ cười, hướng phía trên bục đi lên.
“Oa – “ không biết tình huống gì, bên dưới truyền đến một trận kinh hô.
Chử Duy Nhất ngẩng đầu nhìn lại, chỉ thấy trên màn ảnh lớn đã đổi bức hình, đó là bức ảnh cô lần trước làm hoạt động.
Lý hiệu trưởng vui mừng nói, “ Tràng vỗ tay cho mời nhà văn trẻ Chử Duy Nhất.’’
Chử Duy Nhất theo bản năng nói một câu, “A, thật là mất mặt.’’
Một người hàng trước nghe được bất giác nhếch khóe miệng. Chuẩn bị trước đó vẫn dùng được, không đến mức quên từ kẹt từ.
“Tôi mới vừa lên bục nhìn đằng trước đến dưới đài các vị đồng học đã vào chỗ, đoạn đường này tôi càng đi chân càng mềm. Tôi đại học chuyên ngành xã hội học, tôi không thích nó. Giống như các bạn không thích vật lý, không thích sinh vật, nhưng vẫn phải kiên trì đi học. An bài của vận mệnh chính là kỳ diệu như thế. Học tập chỉ là một loại lịch luyện, một loại tu hành. Cuộc thi cũng không phải tiêu chuẩn kiểm tra duy nhất. Bốn năm sau, tôi lại thành một người làm việc chữ nghĩa. Tôi vẫn cho rằng học cái gì cũng không quan trọng, quan trọng là bạn biết được bạn muốn gì. Tôi rất may mắn, có thể làm việc mình thích. Nói ra thật xấu hổ, ở trong mắt của trưởng bối tôi là điển hình của không làm việc đàng hoàng.  Có một lần, tôi nghe được cô lớn nói với cháu gái lên tiểu học, con bây  giờ không học tập cho giỏi, sau này giống như Duy Nhất cô cô cháu không việc làm vậy, vẫn còn luận văn viết chưa xong, cháu gái tôi sợ quá rồi khóc, nói thẳng không nên, không nên giống cô cô.''
Phía dưới một tràng tiếng cười, một người ánh mắt mơ màng nhìn chỗ trên đài, mâu (con mắt) quang sâu xa.
Buổi trưa hôm đó, trường học thực sự chuẩn bị thức ăn tinh mỹ. Không ngờ để cho Chử Duy Nhất nói đúng thật, ăn cơm ở căn tin. D trung lúc nào keo kiệt như thế. Nhưng mà cũng coi như là có tư tưởng, bàn ăn học sinh đều biến thành một vòng, để mọi người ăn tiệc đứng, thức ăn rất phong phú.
Chử Duy Nhất rất đói, diễn thuyết kết thúc cả người cô đều sắp mệt lả, hiện tại ăn uống thật lớn. Cô một tay cầm cái khay, nghiêm túc chọn thức ăn.
“Chử Duy Nhất – “ có người sau lưng kêu tên cô, cô xoay người liền thấy bạn học cũ ngày trước, người đứng bên cạnh bạn học cũ rõ là vị thầy giáo mới vừa mang cô tới kia.
“Trịnh Hạo!’’ Chử Duy Nhất lộ ra một khuôn mặt tươi cười.
“Đúng vậy, đã lâu không gặp.’’ Trịnh Hạo vươn tay ra.
Chử Duy Nhất cũng đưa tay đến.
Trịnh Hạo nhìn thoáng qua người bên cạnh, “Chử Duy Nhất, đây là Tống Khinh Dương, ban (lớp) mười tám.’’
Chử Duy Nhất kinh ngạc nhìn anh ta, khóe miệng xẹt qua một ý cười bất đắc dĩ, chậm rãi vươn tay ra, cùng anh bắt tay. Tay anh mang theo nhiệt độ ấm áp, nắm trọn bàn tay cô.
“Xin chào, tôi là Chử Duy Nhất lớp 1 sử chính *.’’ Cô cận 100 độ*, lúc nhìn anh hơi nheo mắt lại.
( Độ ở đây được tính theo đơn vị của TQ, quy đổi sang là khoảng 1 đi-ốp ở VN)
Tống Khinh Dương nhẹ nhàng buông tay cô ra, ánh mắt không hề chớp nhìn cô. Ngoài cửa sổ, ánh mặt trời chói mắt giữa trưa vẩy đầy sân bóng rỗ ngoài trời, hoa mắt thần mê. Anh từ từ mở miệng, “Tôi biết, Chử Duy Nhất.’’ Anh nhớ kỹ tên của cô, ngữ tốc ( tốc độ nói ) nhẹ nhàng chậm rãi, âm sắc rung động lòng người.
(Sử chính: lịch sử + chính trị)