Khi hai cha con nhà nọ đã ra về, thầy trò Lang Trượng cũng bắt đầu lên đường. Trước khi đi thầy còn dặn Thạnh xuống nhà dưới đánh thức hai anh em Thứ, Thất, vốn cũng là học trò của thầy. Hai đứa nom khỏe mạnh, nhanh nhẹn nên cho chúng lên đường trước để dò xét tình hình.

– Sao thầy không đi cùng chúng con luôn? – Thứ hỏi; thằng bé chỉ hơn Thạnh vài tuổi nhưng nom già dặn lắm.

– Thầy và Thạnh đi sau có công chuyện. – Lang Trượng dặn thêm. – Hai anh em con đi trước, tới rừng bản Nà Thượng, giáp với rừng ta thì vào đó hỏi thăm xem, nhất là mấy người sống dưới chân núi Nà Thượng.

– Dạ, rõ ạ! – Hai anh em đồng thanh lên tiếng rồi dắt díu nhau lên đường; trời hẵng còn mờ sương, chưa sáng rõ.

Từ Nà Hạ xuống Nà Thượng khá xa, dù hai bản có vùng giáp ranh, nhưng trung tâm lại nằm ở vị trí hai thung lũng khác nhau. Người Mường và người Thái sinh sống rải rác, có khi xen kẽ, không phân biệt như hồi xưa. Hai thầy trò Lang Trượng men theo con đường đất dẫn từ thung lũng Nà Hạ ra con đường lớn hơn.

Thạnh đi theo thầy, nhưng trong đầu nó còn khá nhiều băn khoăn cần được giải đáp. Thạnh nghĩ bụng, nhân đây nhờ thầy chỉ bảo thêm thì tốt biết mấy.

– Thưa thầy, thầy nghỉ chân ở đây, ăn một chút cơm nắm. Đi đường xa chắc cũng đã mệt rồi!

Vì đã nhờ hai anh em Thứ, Thất đi trước dò đường, nên Lang Trượng cũng không cần vội lắm. Hai thầy trò quyết định nghỉ chân ở một cái lán giữa đường do dân làm ruộng dựng lên để nghỉ ngơi vào mỗi buổi trưa, chiều.

Thạnh nhẹ nhàng đỡ thầy ngồi xuống cái chõng tre, dù đã hơn tám mươi tuổi nhưng nom thầy Lang Trượng vẫn còn khỏe lắm. Người thầy thấp, đậm, da màu đồng đỏ au. Trên đầu không có tóc nên thầy thường quấn một tấm vải đen hoặc màu xanh chàm. Thạnh lấy nước cho thầy, rồi chia phần cơm nắm ra làm hai, một phần đưa thầy, một phần lấy cho mình.

– Con chưa nghe nhiều về ma trành, thầy có thể kể thêm được không?

Mãi một lúc sau khi đã ăn hết phần cơm nắm thì Thạnh mới lân la hỏi chuyện. Thạnh cũng không hẳn là người vùng này, cha nó dưới xuôi lên đây khai hoang, gặp mẹ nó, yêu nhau rồi cưới. Nhưng cha nó mất sớm, mình mẹ không nuôi nổi nên mới xin cho con đi ở nhờ nhà thầy Lang Trượng.

Lang Trượng trầm ngâm như mọi khi, cái túi khót đựng bảo vật vẫn khoác trên vai, hiếm khi thầy tháo nó xuống lắm. Một lát sau, Lang Trượng mới lên tiếng.

– Chắc con đã từng nghe chuyện người bị thần hổ ăn thịt sẽ biến thành ma trành.

– Con có từng nghe qua, nhưng con vẫn chưa rõ chuyện đó lắm.

Lang Trượng đằng hắng một tiếng rõ to rồi ôn tồn kể tiếp.

– Những người sau khi bị thần hổ giết chết sẽ biến thành ma trành – ma trành ở đây, đúng hơn là oan hồn những người bị giết, biến thành nô lệ để phục dịch con mãnh hổ ấy.

Thạnh nuốt từng lời thầy vừa nói, thi thoảng lại nhìn quanh rồi co mình, vẻ sợ hãi.

– Những oan hồn đó, có thể ở bất cứ hình dạng nào. Có khi nó là một thiếu nữ tuổi mười sáu xinh đẹp, nhưng có khi lại là một bà lão tám mươi, móm mém, hoặc có khi lại biến thành trẻ sơ sinh, cất tiếng khóc, rồi cứ thế, dẫn dụ con người ta. Người yếu bóng vía thì càng dễ bị dẫn dụ hơn.

– Còn thần hổ thì trông như thế nào ạ? – Thạnh hỏi dồn, có vẻ không kiểm soát được sự tò mò nữa.

Lang Trượng lại trầm ngâm, nghĩ ngợi như thể đang cố gắng hình dung một cách rõ ràng nhất về hình dáng hung tợn của con thần hổ độc ác khét tiếng của xứ Mường Nà Thượng.

– Rừng thiêng là nhờ có hổ dữ. Con thần hổ này thiên tư minh mẫn. Đôi tai nó thính lắm, có thể nghe hết mọi sự người ta nói. Còn trí óc có thể cảm thấy hết những gì người ta đang nghĩ. Thế nên hễ ai mà dám buông lời khinh nhờn, báng bổ, buông tuồng nhằm giễu cợt thì nó sẽ ra tay trừng trị, mà thường là đau đớn lắm. Nếu có nhẹ thì bắt dăm ba con bò, con trâu để cảnh báo, còn nặng hơn thì nó ban cho một cú tát trời giáng, gãy lìa cả cổ. Hoặc chỉ với một cú táp bằng bộ răng sắc nhọn, cũng đủ để đi chầu Giàng rồi!

Thạnh nghe tới đó bèn thấy gai cả người, nhưng nó vẫn tiếp tục dỏng tai lên để nghe cho kỳ hết sự tình.

– Con thần hổ uy lực tới nỗi, mỗi tiếng nó gầm gừ, đám ma trành xung quanh sẽ răm rắp nghe theo. Ma trành thì sẽ mãi mãi chịu kiếp nô lệ nếu như nó không dẫn dụ một linh hồn khác tới cái dớp để cho thần hổ ăn thịt.

– Tới cái dớp ư? – Thạnh ngạc nhiên khi nó cố gắng bắt theo ý thầy nói, rồi hỏi luôn phòng khi quên.

Lang Trượng gật gù, tay xoay xoay chiếc gậy trúc trong tay, rồi nói tiếp.

– Con mãnh hổ chỉ ăn thịt người ở trong dớp mà thôi. Nói dễ hiểu, dớp như cái nơi nó trú ẩn, giam giữ những linh hồn oan trái kia. Nó không bao giờ ăn nguyên vẹn một cơ thể người.

– Tại sao lại thế hả thầy? – Thạnh tò mò hỏi tiếp.

– Ta cũng thắc mắc chuyện này lắm, mãi sau này khi ta lớn lên thầy ta mới nói rằng, loài ác hổ hung mãnh kia không muốn những linh hồn nguyên vẹn. Dường như việc để lại một phần thân thể của nạn nhân mang một ý nghĩa tượng trưng nào đó, nhưng mục đích vẫn chỉ là không muốn cho người ta siêu thoát.

Ra là vậy! Thạnh trầm ngâm ngẫm nghĩ. Đoạn, nó sực nhớ ra điều gì đó nên lại lên tiếng.

– Vậy thì chỉ cần phá cái dớp đi thôi hả thầy?

– Về lý thuyết thì đúng là như vậy! – Lang Trượng đáp lại.

Một lát sau, hai thầy trò lại khăn gói lên đường. Càng tới bản Nà Thượng, không khí dường như càng u linh hơn, phảng phất mùi máu me, chết chóc. Xuôi dọc con dốc nhỏ gập ghềnh, hai thầy trò đi qua một cái khe tăm tối, tới độ Thạnh phải dùng đèn pin để soi mới thấy rõ đường đi. Sương hẵng còn chưa tan, mặt trời vẫn trốn biệt sau dãy núi già kia.

Thạnh ngước lên trên đầu, tầm nhìn bị che chắn bởi những tán cây táu rậm rạp, cành cây sà xuống thấp gần chạm vào mặt đường. Đôi chỗ, Thạnh phải cố gắng né những lá cây sắc nhọn như muốn cứa vào da mặt cậu. Đi phía trước, Lang Trượng vẫn chậm rãi, chắc chắn bước đi như không có chuyện gì xảy ra.

Bất giác, phía trên đầu một bóng đen vụt ra từ một lùm cây rồi nhanh chóng mất hút trong màn sương bàng bạc. Thạnh hoảng hốt, theo phản xạ giật lùi rồi té ngã về phía sau.

Lang Trượng thấy thế bèn lùi lại đỡ cậu học trò dậy.

– Chỉ là một con chim hoang thôi! – Lang Trượng nói, rồi đột nhiên mặt ông đanh lại, biến sắc như thể nghĩ ra điều gì đó kinh hãi.

Ông nheo mắt, nhìn kỹ hơn về phía lùm cây – hai đốm sáng màu đỏ như mắt loài mãng xà hiện lên, rõ rệt.

***

Hai anh em Thứ, Thất cuối cùng cũng đến được bìa rừng Nà Thượng. Rừng Nà Thượng và Nà Hạ được ngăn cách bởi một cái khe nhỏ có dòng suối róc rách chảy ra. Ngước nhìn lên đầu ngọn suối, Thứ thấy một cái cây cổ thụ lớn không rõ là cây gì, chỉ biết nó có hình thù khá kỳ lạ, có cành sà thấp xuống tạo thành những cái hõm tối thui. Nhìn mãi Thứ thấy hoa mắt chóng mặt nên cúi xuống, tính vã chút nước lên mặt nhưng Thất ngăn lại.

– Chốn rừng thiêng nước độc, thầy dặn là không nên tùy tiện.

Thứ dừng lại, lặng nhìn xuống dòng nước đen sì vẫn đang chảy róc rách, chút liên tưởng thoáng qua trong đầu khiến Thứ giật mình, lạnh gáy.

– E là chúng ta phải đi sâu vào trong rừng thôi! – Thất lên tiếng, không giấu nổi sự sợ hãi trong giọng nói của mình.

Thứ nghe thế, càng nắm chặt cái túi vải đeo bên vai, trong túi có đựng vài món đồ mà thầy Lang Trượng dặn phải mang theo, và chỉ sử dụng nó trong những trường hợp thật sự cần thiết.

– Anh nghĩ… – Thứ sau đó lên tiếng… – Chúng ta nên dò hỏi người sống quanh đây trước đã.

Thất thấy có lý nên đồng ý liền. Hai anh em chưa vội ngược lên núi mà men theo rìa, xuống phía thung lũng nơi có vài hộ người dân tộc Thái đang sinh sống.

Tới bờ suối, hai anh em dừng lại khi thấy một cô gái đang ngồi giặt quần áo, tay dùng gậy đập đập lên manh áo đặt trên một phiến đá nhẵn phẳng. Khi phát hiện ra có hai người con trai đang tiến lại gần mình thì cô gái ngừng tay, ngước lên. Cô gái có gương mặt xinh đẹp và thanh tú, trong không gian tờ mờ sáng lại càng trở nên thanh khiết và ma mị hơn. Không hổ danh con gái Thái vùng này! Thứ thầm nghĩ.

– Cô gì ơi! – Thứ nhanh nhảu lên tiếng. – Cô có phải người khu này không?

– Đúng rồi! Hai anh có việc gì mà lên đây sớm thế! – Cô gái nói. – Trông hai anh không phải người làng này!

– Chúng tôi từ Nà Hạ lên đây! Cô cho chúng tôi hỏi thăm chút chuyện được không?

– Được chứ! Hai anh cứ nói đi!

– Gần đây, có người mất tích trong vùng này, nghi bị hổ dữ ăn thịt! Không biết cô có nghe qua không? – Thất lên tiếng đặng hỏi.

Cô gái đăm chiêu một hồi lâu, rồi mới đáp lời.

– Em cũng không rõ nữa! Nhưng em nghĩ Mệ Nài[1] em sẽ biết.

– Thế nhà cô có ở gần đây không? – Thất hỏi tiếp.

– Qua con suối nhỏ này là tới thôi! Hai anh muốn hỏi thăm thì cứ đi cùng em nhé! – Cô gái bỏ quần áo mới giặt xong vào chiếc gùi mây, vội vàng đứng dậy.

Hai anh em Thứ, Thất không ai bảo ai bèn đi theo. Nước trong suối lạnh buốt khiến Thất rùng hết cả mình mẩy, còn bản thân Thứ thì chẳng cảm thấy gì khi mải mê dõi ánh mắt theo người con gái xinh đẹp đang đi đằng trước.

Từ con suối, có một con đường mòn nhỏ dẫn lên một cái dốc trơn trượt. Trận mưa lớn đêm qua biến đất thành bùn nhão nhoét rất khó đi; Thứ đã phải bỏ cả dép để đi chân đất. Phía trước, cô gái người Thái vẫn phăng phăng đi như chẳng hề có trở ngại gì.

Qua con dốc, ở lưng chừng ngọn đồi thấp, vài nếp nhà sàn đặc trưng của người Thái ẩn hiện trong làn sương sớm mờ ảo. Thất đưa mắt nhìn, rồi nhẩm tính trong đầu, cái xóm nhỏ này chỉ có chừng vài hộ thôi. Đôi khi ở những vùng núi hoang vu như thế này, vẫn có vài hộ gia đình tách bạch riêng với cộng đồng, chủ yếu phụ thuộc vào vị trí nương rẫy, ruộng vườn cũng như mộ phần của ông bà tổ tiên truyền lại từ trước. Còn khu vực giáp ranh giữa rừng Nà Thượng và Nà Hạ, được coi là hoang vu nhất, hẻo lánh nhất nên ít ai ở lắm. Chốn rừng thiêng nước độc nên cứ tránh xa là tốt nhất.

Đi thêm một đoạn nữa thì Thất lại lên tiếng hỏi.

– Cô gì ơi! Cô chỉ sống với Mệ Nài thôi sao?

Cô gái trả lời Thất với giọng điệu buồn rầu.

– Ó, Mệ[2] em đi làm thuê dưới thành phố phải Tết mới về được, nên nhà chỉ còn mình em ở với Mệ Nài mà thôi!

Họ tiếp tục lên cao khi đã qua một vài nếp nhà nữa. Những chấm lửa bập bùng giữa không gian mờ ảo trông như lũ ma trơi. Cô gái bảo, nhà Mệ Nài của mình ở chỗ cao nhất nên đi hơi lâu. Càng lên cao Thất càng cảm thấy lạnh lẽo và u linh hơn. Bên cạnh, có lẽ, Thứ cũng đang có những cảm nhận tương tự.

Hai người cứ đi, đi mãi, đến khi hai chân rã rời mà cô gái vẫn lặng im. Thất sốt ruột, sải rộng bước chân về phía cô gái.

– Tới chưa cô?

Không một lời đáp, cô gái cúi gằm, mái tóc dài rủ xuống che đi một phần khuôn mặt. Dưới bầu trời âm u, giữa cánh rừng bạt ngàn, tiếng bước chân giẫm lên nền đất, làm gãy nhành cây khô bỗng trở nên rõ ràng – “răng rắc”. Thất rùng mình, nuốt nước bọt một cái, run rẩy hỏi lại.

– Cô ơi…

Thật chậm rãi, thiếu nữ ngẩng đầu lên, kèm theo đó là tiếng cười khúc khích. Thất điếng người, toàn thân bủn rủn. Vẻ xinh đẹp thanh khiết đã không còn, bây giờ chỉ còn gương mặt với đầy vết cào cấu, lòi cả thịt, lộ ra xương gò má trắng hếu. Máu tươi chảy ra ồ ạt, hòa quyện với chất nhầy tạo thành thứ mùi kinh tởm, xộc thẳng vào mũi Thất. Đôi mắt cô gái mở to, như sắp lồi ra khỏi hốc, những tơ đỏ hiện rõ tại lòng trắng tạo thành sự oán hận khôn xiết.

– Cô… cô

Thất run rẩy, lùi xuống vài bước. Thiếu nữ cười khanh khách, nắm chặt lấy tay anh, móng tay cắm sâu vào da thịt. Thất hốt hoảng, rụt tay lại, không ngờ lại kéo rời cả cánh tay cô gái. Từ những vết thương bầm tím, bị hoại tử trên cánh tay, những con dòi bọ chui ra, bò lên khắp người Thất.

– A!!!

Thất hét lên, ngã ngửa xuống nền đất, tự cào cấu chân tay như muốn xua đuổi hết đám dòi bọ kia.

– Làm sao thế? Sao tự nhiên hét loạn lên thế?

Thứ chạy đến đỡ Thất ngồi dậy, không ngừng lay cậu em thật mạnh. Thất hoàn hồn, dùng bàn tay đang run lẩy bẩy đặt lên vai anh.

– Chạy, chạy đi, anh ơi. Cô ta là ma, là quỷ đấy!!!

– Nói linh tinh gì thế? – Thứ nhìn phía sau Thất, thấp giọng. – Xấu hổ quá, người ta cười cho bây giờ.

– Chắc chốn rừng thiêng nước độc nên anh thấy ảo giác đấy.

Giọng nói nhẹ nhàng như gió thổi qua của cô gái cất lên, Thất rùng mình, ngoảnh lại nhìn. Gương mặt đẹp thuần khiết lẫn ma mị làm Thất phát hoảng, trốn vội sau lưng Thứ.

– Con gái đẹp thế mà nhìn nhầm thành ma. – Thứ bĩu môi với Thất, rồi quay sang cô gái. – Mà cũng đi lâu lắm rồi, sắp đến chưa cô?

– Tới rồi đây. Trước mặt hai anh là nhà Mệ Nài em. – Cô gái dừng lại, trỏ tay về phía một nếp nhà sàn nhỏ nằm lọt thỏm giữa những lùm cây bương rậm rạp. Trước nhà là một khu vườn nhỏ dùng để trồng rau, nhưng nom chừng cỏ đã mọc um tùm, che kín hết thảy vì lâu không canh tác. Trên nhà, có ánh lửa le lói, nhưng tuyệt nhiên nó không khiến không gian xung quanh đây sáng sủa hơn.

Họ cùng nhau đi vào. Trên nhà, mọi thứ vẫn im lìm.

– Mệ Nài em chắc dậy rồi. – Cô gái lên tiếng. – Hai anh cứ tự nhiên. Em còn phải đi ra đằng sau để phơi đồ cái đã.

– Cảm ơn cô! – Thứ nói.

Rồi cô gái chẳng nói chẳng rằng mà vòng ra phía sau căn nhà sàn, mất hút sau lùm bương rậm rạp chỉ cách đó vài thước.

Hai anh em Thứ, Thất rửa sạch sẽ chân tay ở ang nước dưới nhà rồi mới bước lên bậc thang nhỏ dẫn lên nhà sàn. Ánh lửa bên chái bếp bập bùng, tí tách. Bên chiếc ghế quây quanh bếp lửa, Thất nhìn thấy một bà cụ già đang ngồi đó trầm ngâm, thi thoảng dùng đôi tay nhăn nheo hẩy hẩy bớt tro ra để củi cháy.

– Con chào Mệ! – Thất lên tiếng lễ phép. – Hai anh em con từ Nà Hạ lên đây có chuyện muốn hỏi Mệ.

Mệ già ngừng tay, nheo mắt nhìn về phía cửa chính, cũng chẳng tỏ vẻ hoảng hốt gì khi mới sáng sớm tinh mơ trâu bò còn ngái ngủ mà đã có hai chàng thanh niên dưới Nà Hạ lên đây.

– Hai Lan[3] có chuyện gì mà tới đây sớm thế? Vào đây ngồi đi, Mệ cũng mới pha được ấm trà còn nóng lắm.

Hai anh em Thứ, Thất không khách sáo nữa mà đi thẳng vào chỗ chiếc ghế thấp để ngồi.

– Mệ mắt kém nên chẳng nhìn rõ ai. – Mệ già vừa nói, vừa rót nước ra hai cái chén gối có hoa văn đầu gà. – Chắc có chuyện gấp lắm hai Lan mới tới đây?

Thất không giấu giếm gì mà đi thẳng vào câu chuyện.

– Hai anh em con nghe thầy Lang Trượng dưới Nà Hạ bảo lên đây để tìm hiểu, vì gần đây có người mất tích, nghi bị thần hổ bắt Mệ ạ.

Mệ ngừng tay, run run đưa ánh mắt kèm nhèm nhìn về phía Thất và Thứ với vẻ mặt khó hiểu vô cùng.

– Ra là thế! – Mệ lại lên tiếng. – Nhưng làm sao mà hai Lan tìm được tới đây, nhà Mệ ở cao nhất vùng này rồi.

– Lan của Mệ dẫn bọn cháu lên đây đấy. – Thứ bèn nói, rồi nhấc khẽ chén trà nóng lên uống.

– Lan của Mệ ư?

– Bọn cháu gặp Lan của Mệ đang giặt đồ dưới suối. Nên bọn cháu ngỏ ý muốn lên đây để hỏi chuyện.

Nghe tới đó, Mệ già thất kinh nhìn anh em Thứ, Thất, đôi mắt kèm nhèm mở to như thể Mệ vừa nghe chuyện gì đó hãi hùng lắm. Thất khó hiểu nhìn Mệ như muốn hỏi Mệ đang giấu giếm chuyện gì.

Tay run run hết sức, Mệ khẽ khàng đặt chén trà uống dở xuống, rồi dõi mắt về phía gần khung cửa sổ – cách đó vài thước đặt một cái ban thờ nho nhỏ. Thất cũng nhìn theo Mệ, nhưng trong nhà tối quá, chẳng rõ Mệ đang nhìn cái gì.

– Lan của Mệ chết đã vài năm rồi!

Thứ và Thất kinh hãi sau câu nói đó của Mệ. Thất hướng về phía ban thờ, cố nheo mắt nhìn kỹ, và lúc này, trong ánh sáng nhờ nhờ của gian phòng, phía bên trên một chiếc kệ bé nhỏ có đặt một di ảnh – chính là gương mặt của cô gái ban nãy mà hai anh em đã gặp bên bờ suối.

Ở vùng này, oan hồn của những người đã khuất thi thoảng vẫn hiện về dương gian, nên chuyện như ban nãy là hết sức bình thường, nhưng chẳng hiểu sao anh em Thứ, Thất vẫn cảm thấy sợ hãi. Cũng đôi khi, những oan hồn linh thiêng tới mức hiện hồn về báo mộng, nói chuyện cứ như người bình thường, nên người trần mắt thịt chẳng thể phân biệt nổi. Cũng có thể, do đất đai ở đây tụ khí linh thiêng nên những hồn ma thường hay hiện về, làm những công việc như hồi còn sống đã từng làm.

– Lan của Mệ làm sao mà chết ạ? – Thất lại hỏi.

Lúc này, Mệ có vẻ bình tĩnh hơn, vì nhắc lại chuyện xưa không thể không buồn được.

Rồi Mệ kể, khoảng năm năm trước, ở vùng này bỗng xuất hiện con Thần Hổ linh thiêng mà hung ác lắm. Ban đầu, trong làng chỉ bị mất con lợn, con bê nhưng dần dần về sau có cả người mất tích nên mọi người sinh nghi, mới cho trai tráng đi lên rừng thì phát hiện ra có vài thi thể người. Hầu như chẳng còn ai lành lặn, người thì mất đầu, người mất chân, còn có người nát bấy chỉ trông như một cục máu đỏ lòm, cũng có người xổ tung hết cả ruột gan, để lâu ngày dòi bọ ăn vào trông lúc nhúc, ghê rợn…

– Ra là thế! – Thất lên tiếng. – Chẳng là gần đây, lại có người mất tích, thầy Lang Trượng nghi con ác hổ lại hoành hành nên mới cho bọn con lên đây tìm hiểu. Mế có nghe về người mất tích quanh đây không?

– Có chứ! Lần trước có bà mế người Mường lên rừng chặt bương thì mất tích, nhưng tới nay đã tìm được xác đâu. Mà Mệ nghi không chỉ một người mất tích đâu. Cũng khó mà tìm cho ra được cái dớp.

– Cái dớp có gần đây không Mệ? – Thứ đặng hỏi.

– Chắc đâu đó giáp ranh giữa rừng Nà Thượng và Nà Hạ. Mệ không rõ, nhưng e là con ác hổ sẽ không dừng lại đâu.

Thất im lặng, sau đó, hai anh em chào Mệ già rồi cáo từ ra về. Xuôi xuống dưới sườn núi đá khấp khểnh. Ngoái đầu lại nhìn lên, Thất thấy bóng dáng của người con gái nhỏ mặc áo dài trắng, thấp thoáng, ẩn hiện giữa những bụi cây bương. Dụi mắt lần nữa nhìn lại thì không còn thấy bóng dáng của cô gái áo trắng đó đâu nữa!

[1] Theo tiếng dân tộc Thái nghĩa là bà ngoại.

[2] Theo tiếng dân tộc Thái nghĩa là bố, mẹ.

[3] Lan, theo tiếng Thái có nghĩa là cháu.