Mattia quay trở lại văn phòng thấy Niccoli một tuần sau cuộc gặp gỡ đầu tiên. Ông thầy nhận ra cậu từ cái cách gõ cửa và điều này làm ông cảm thấy xáo trộn một cách rất khác biệt. Nhìn Mattia bước vào, ông hít hơi thật sâu, sẵn sàng trút giận ngay khi cậu ta mở miệng nói vài câu đại loại như có vài chỗ em không hiểu hay em muốn nhờ thầy giải thích một số đoạn. Thầy Niccoli nghĩ nếu đủ chua cay ta còn có thể hất cẳng đống của nợ này cũng nên.

Mattia xin phép vào phòng rồi đặt lên mép bàn tập bài được giao mà không nhìn vào mặt thầy giáo. Niccoli nhấc chúng lên, trong tay ông là một xấp giấy đầy số và chữ viết đẹp, ngay ngắn, kẹp kèm với tập bài dập ghim lần trước. Chúng kẹp cùng nhau và các con số tính toán trong bài được triển khai rất rõ ràng, mỗi phép tính đều có phần chỉ dẫn gắn với bài viết. Ông lật nhanh qua và không cần phải kiểm tra kỹ cũng thấy được là chúng đều đúng cả: chỉ riêng thứ tự các trang cũng đủ để nói lên sự chính xác.

Ông thấy hơi thất vọng, cảm thấy cơn giận dữ đã sẵn sàng tuôn ra bị tắc lại ở giữa cuống họng, giống như khi muốn hắt xì hơi mà không bật ra được. Ông gật gật đầu trong lúc chăm chú quan sát kết quả của Mattia. Một cách vô ích ông cố gắng kìm nén nỗi ghen tị với đứa sinh viên này, một kẻ trông có vẻ không hề phù hợp với sự tồn tại nhưng không nghi ngờ gì nữa hắn hoàn toàn phù hợp với môn học ấy, trong khi chính ông lại chưa bao giờ thật sự cảm thấy điều đó.

"Rất tốt", cuối cùng ông nói, nhưng trong thâm tâm chẳng hề có ý định khen thật lòng. Rồi cố ý nhấn mạnh nỗi chán chường trong giọng nói: "Có một vấn đề đã được nêu lên trong những khổ cuối cùng, liên quan tới sự biến thiên của hàm zeta."

"Em làm rồi", Mattia ngắt lời. "Em tin đã giải xong."

Niccoli nhìn cậu ta với vẻ thiếu tin tưởng và coi thường thấy rõ.

"Vậy sao?"

"Trong trang cuối tập giấy của em."

Thầy giáo liếm ngón trỏ rồi lật lật giấy tới trang cuối cùng. Trán nhíu lại, ông đọc lướt bài chứng minh của Mattia, dù chưa hiểu lắm nhưng cũng chẳng tìm thấy gì để phản đối. Rồi ông lại đọc lại từ đầu, chậm hơn, và lần này ông thấy suy luận rõ ràng, rất mạch lạc, cho dù đôi chỗ quá cẩn thận cầu kỳ của kẻ không chuyên. Trong lúc đọc trán ông dãn ra và một cách vô thức ông vuốt nhẹ môi dưới. Ông quên bẵng cả Mattia vẫn đóng đinh đúng tại vị trí ban đầu, đầu cúi nhìn xuống chân, tự nhắc đi nhắc lại là cầu cho mình đã đúng, cầu cho mình đã đúng, như thể toàn bộ quãng đời còn lại của cậu phụ thuộc vào lời phán xét của ông thầy. Tự nhủ là vậy nhưng cậu cũng không thể tưởng tượng nổi rồi mọi chuyện sẽ đúng như vậy.

Thầy Niccoli cẩn thận đặt lại xấp giấy lên bàn, ngả mình ra dựa vào ghế đệm, chắp hai tay lại sau đầu trong tư thế mà ông vẫn thích.

"Tôi nghĩ như vậy là ổn."

Ngày bảo vệ luận án tốt nghiệp được lên lịch vào cuối tháng Năm và Mattia yêu cầu ba mẹ không đến dự. Sao lại thế? Mẹ chỉ có thể hỏi cậu như vậy. Cậu lắc đầu, nhìn ra cửa sổ. Cửa kính giáp bức tường xám phản chiếu hình ảnh ba người ngồi xung quanh cái bàn bốn cạnh. Mattia nhìn hình ảnh phản chiếu cảnh ba nắm lấy cánh tay mẹ, tay kia ra hiệu cứ để như vậy đi. Rồi cậu nhìn bóng bà bụm miệng rời khỏi bàn tới mở vòi nước rửa chén bát, ngay cả khi bữa tối còn chưa kết thúc.

Ngày bảo vệ tới như bất kỳ một ngày nào khác. Mattia dậy trước khi nghe chuông đồng hồ báo thức reo. Những bóng ma lởn vởn trong đêm giăng đầy trong mắt cậu như những tờ giấy nháp gạch xóa lung tung. Cậu mất vài phút để xua đuổi chúng đi. Trong phòng khách không có ai, chỉ có bộ vest màu xanh lịch sự và mới toanh, đặt cạnh áo sơ mi màu hồng sáng đã là cẩn thận. Trên chiếc áo có tấm thiệp ghi dòng chữ "Tặng cử nhân của chúng ta" kèm chữ ký của ba mẹ nhưng chỉ thấy nét chữ của ba. Mattia mặc quần áo, rời khỏi nhà mà không nhìn vào gương.

Trong buổi sáng bảo vệ luận văn cậu nhìn vào mắt từng thành viên ban giám khảo, thời gian nhìn mỗi người là như nhau và không hề bị líu lưỡi chút nào. Thầy Niccoli ngồi ở hàng đầu cùng với các thành viên khác, lo lắng gật gật đầu, liếc nhìn vẻ ngỡ ngàng của các đồng nghiệp.

Khi tới thời điểm công bố kết quả, Mattia xếp hàng cùng với các sinh viên khác. Họ là những người duy nhất đứng trong căn phòng rộng lớn. Mattia cảm thấy những cái nhìn của đám người đằng sau như kiến bò trên lưng. Cậu cố không để ý tới chúng bằng cách đánh giá độ lớn của gian phòng, sử dụng chiều cao của ngài chủ tịch làm thước đo. Nhưng cảm giác kiến bò dâng lên tận cổ và từ đó túa ra, quấn lấy hai bên thái dương. Cậu cảm tưởng như có cả ngàn con côn trùng nhỏ đang luồn trong tai, cả ngàn con mối đang đào các đường hầm trong não.

Bản nhận xét đánh giá với mỗi sinh viên mà ông chủ tịch đọc lên đều na ná như nhau và cậu cảm thấy nó mỗi lúc lại dài thêm thì phải, lại bị che lấp bởi tiếng ồn ào mỗi lúc thêm to dần trong đầu cậu, tới mức Mattia không nhận ra cả lúc được xướng tên lên. Cái gì đó rắn chắc như một cục đá vuông vắn, khiến cậu mắc nghẹn cổ họng. Cậu bắt tay ông chủ tịch và cảm thấy nó khô đến mức trong một tích tắc cậu lần tìm thanh kim loại của chiếc thắt lưng, nhưng cậu không đeo nó. Đám đông đứng cả dậy với một tiếng ầm ào như sóng biển. Thầy Niccoli lại gần cậu, vỗ hai cái lên vai, nói câu chúc mừng. Trước khi tiếng vỗ tay dứt Mattia đã ra khỏi phòng, đi thật nhanh trong hành lang, quên cả việc giẫm đầu ngón chân trước để không vang lên tiếng bước chân hướng về phía lối ra.

Mình đã làm được, mình đã làm được rồi, cậu thầm nhắc lại nhiều lần. Nhưng càng tiến về phía cửa lớn cậu càng cảm thấy như có một vực thẳm đang mở rộng dần trong dạ dày. Bên ngoài ánh sáng mặt trời phủ lên người cậu cùng với cả sức nóng của nó và tiếng ồn ã của xe cộ. Cậu hơi nghiêng ngả một chút trước ngưỡng cửa, như thể đang sợ bị ngã xuống một chút trước ngưỡng cửa, như thể đang sợ bị ngã xuống bậc thềm xi măng. Trên vỉa hè một nhóm nhỏ đang đứng, Mattia đếm được tất cả mười sáu người chỉ bằng một cái lướt mắt. Rất nhiều người đang cầm hoa trong tay, chắc hẳn đang đón đợi các sinh viên tốt nghiệp giống cậu hôm nay. Trong một chốc lát Mattia ước gì có ai đó đứng đợi cậu thế này. Cậu cảm thấy muốn được trút bỏ gánh nặng lên cơ thể người khác như thể những gì chất chứa trong đầu cậu đột nhiên trở nên quá tải khiến đôi chân không tài nào gánh được nữa. Cậu tìm kiếm ba mẹ, Alice và Denis, nhưng chẳng có ai ngoài những người không quen biết đang sốt ruột kiểm tra đồng hồ, người thì phe phẩy tờ giấy chẳng biết nhặt được ở đâu, người thì hút thuốc, người thì nói chuyện ầm ĩ chẳng nhận biết thấy điều gì xung quanh.

Cậu nhìn tấm bằng cuộn tròn trên tay, nơi một dòng chữ nghiêng rất đẹp chứng nhận Mattia Balossino đã là một cử nhân, một người có chuyên môn, một người trưởng thành, rằng đã đến lúc cử nhân Mattia tự lo lấy cuộc đời chính mình, không thể cứ nhắm mắt bịt tai mãi được vì rằng giờ đây đường ray dẫn cậu đi từ thời tiểu học tới đại học đã kết thúc. Hơi thở bị tắc lại như thể không khí không đủ để đi hết vòng hô hấp của nó.

Bây giờ thì sao đây? Cậu tự hỏi.

Cậu tránh đường cho một phụ nữ thấp bé mướt mồ hôi bước vào trong. Cậu lại theo bà vào tòa nhà, dù bà cũng chẳng thể dẫn cậu tới câu trả lời. Cậu đi ngược lại dọc hành lang rồi trèo lên tầng hai, vào thư viện, tới chỗ ngồi quen thuộc cạnh cửa sổ. Cậu để tấm bằng xuống ghế trống bên cạnh và đặt tay lên bàn. Cậu tập trung vào từng nhịp thở vẫn tiếp tục bị mắc nghẹn lại trong luồng xoáy giữa cổ họng và sâu trong buồng phổi. Đã vài lần cậu bị kiểu này rồi, nhưng chưa bao giờ lâu đến thế.

Mày không thể quên cách phải thở như thế nào, cậu tự nhủ. Đó là một điều mà người ta không thể quên được, vậy thôi.

Cậu thở hắt mạnh tất cả không khí ra ngoài và bị ngạt lại trong vòng vài giây. Rồi cậu lấy hết sức há miệng và hít vào, tới mức thấy đau cả cơ ngực. Lần này hơi thở xuống được đến tận cùng và Mattia tưởng như nhìn thấy cả các phân tử ôxy trắng, tròn vo, rải rác trong động mạch và dồn lại trong tim.

Cậu cứ ngồi nguyên tư thế ấy trong một khoảng thời gian không xác định, chẳng suy nghĩ, chẳng để ý tới các sinh viên ra vào thư viện. Cứ lim dim trong trạng thái vừa mê mệt vừa bồn chồn.

Rồi đột nhiên có gì đó hiện ra trước mắt cậu, một điểm đỏ, làm Mattia giật mình. Trong tầm ngắm là một bông hồng cuộn trong giấy bóng kính bị ai đó đã vứt mạnh lên bàn với một âm thanh như tiếng tát. Cậu lướt nhìn dọc theo thân bông hoa và nhận ra bàn tay của Alice từ những khớp tay nhô lên hơi đỏ hơn so với các ngón tay trắng, và từ những móng tay tròn cắt vòng sát đầu ngón tay.

"Cậu đúng là đồ tồi."

Mattia nhìn cô như người ta nhìn ảo ảnh. Cậu cảm thấy như đang bị tách khỏi một khung cảnh xa xôi, một chốn hư ảo mà cậu không nhớ rõ. Khi đã quay được về với thực tại, cậu nhận ra trên gương mặt Alice một nỗi buồn sâu lắng không nói nên lời.

"Sao cậu không nói gì với mình?" Cô nói tiếp. "Cậu phải báo cho mình chứ, cậu phải báo chứ."

Alice mệt mỏi thả phịch người xuống ghế đối diện Mattia. Cô nhìn ra phía ngoài đường, lắc lắc đầu.

"Làm sao cậu..." Mattia lên tiếng.

"Ba mẹ cậu. Mình biết là nhờ có ba mẹ cậu." Alice gắt và nhìn Mattia chăm chăm với một nỗi tức giận tràn đầy trong mắt màu xanh. "Cậu thấy thế là đúng sao?"

Mattia do dự. Rồi cậu lắc đầu và một cái bóng xiêu vẹo chuyển động cùng với cậu trên bề mặt gập nếp của giấy bóng kính.

"Mình đã luôn tưởng tượng sẽ có mặt ở đó. Mình đã tưởng tượng rất nhiều lần. Trong khi cậu thì..."

Alice ngừng lời, bởi phần còn lại của câu nói tắc nghẹn trong miệng. Mattia vẫn còn đang suy nghĩ xem sao đột nhiên giây phút đó lại hiện thực đến thế. Cậu cố thử nhớ xem chỉ vài giây trước thôi mình đã ở đâu mà không thể.

"Chẳng gì cả", Alice kết thúc. "Với cậu chẳng là gì cả. Lúc nào cũng vậy."

Cậu thấy đầu mình lún xuống giữa hai vai và lại một lần nữa cảm giác bao côn trùng đang bò lổn nhổn trong hộp sọ.

Cậu thì thào: "Có quan trọng gì đâu. Mình không muốn..."

"Im đi", cô ngắt lời cậu.

Từ những bàn học khác ai đó kêu suỵtttttttt... và sự im lặng sau đó lưu giữ trong trí nhớ cái suỵt đó.

"Trông cậu nhợt nhạt thế kia", Alice nói. Cô nhìn Mattia dò hỏi: "Cậu không khỏe à?"

"Mình không biết. Mình thấy quay cuồng đầu óc."

Alice đứng dậy. Cô hất tóc ra khỏi trán và cùng với nó là mớ suy nghĩ hỗn độn. Rồi cô cúi xuống Mattia, hôn lên má cậu, nhẹ nhàng và lặng lẽ. Chỉ một hơi thổi nhẹ đó thôi đủ xua tan hết lũ sâu bọ đi.

"Chắc chắn là cậu rất giỏi. Mình biết thế." Cô thì thầm.

Mattia cảm thấy mớ tóc cô cọ vào cổ. Cậu thấy khoảng trống nhỏ nhoi trong không khí chia cách hai người đang tràn đầy hơi ấm của cô và đè nhẹ như bông gòn lên da. Bản năng bảo cậu giữ cô lại bên, nhưng tay cậu vẫn nằm yên bất động như đang mê ngủ.

Alice đứng thẳng người dậy. Cô nhấc tấm bằng dưới ghế lên, mở nó ra và mỉm cười khe khẽ đọc.

"Chà!" Cuối cùng cô nói. Giọng cô pha màu phấn khởi. "Chúng ta phải đi ăn mừng thôi. Nào anh chàng cử nhân, đứng dậy đi."

Cô chìa tay cho Mattia. Cậu nắm tay cô, lúc đầu hơi lưỡng lự. Rồi cậu để cô lôi ra khỏi thư viện, với cùng niềm tin giản đơn như vài năm trước khi cậu để cô lôi vào phòng vệ sinh nữ. Cùng với thời gian kích thước bàn tay hai người đã thay đổi. Giờ đây những ngón tay cậu nắm trọn toàn bộ ngón tay Alice, giống như lớp vỏ sần sùi của con sò.

"Đi đâu đây?" Cậu hỏi.

"Đi một vòng. Hôm nay nắng đẹp. Cậu cần phải sưởi nắng một chút."

Cả hai cùng rời khỏi khu nhà và lần này Mattia không sợ ánh sáng, xe cộ hỗn độn lẫn đám người túm tụm trước cổng nữa.

Họ để cửa kính xe hạ thấp. Alice lái xe, cả hai tay đặt trên vô lăng, hát bài Pictures of You, ư ử theo âm điệu vì cô không nhớ rõ lời bài hát. Mattia dần cảm thấy các cơ trong người dãn ra, buông xuôi tựa theo thế ngồi chiếc ghế đệm. Cậu cảm giác chiếc xe để lại sau lưng nó một dải xám và dính dớp tạo bởi quá khứ cùng những nỗi phiền muộn của cậu. Dần dần cậu cảm thấy nhẹ nhàng hơn, giống như một chiếc lọ đang được dốc đổ ra. Cậu nhắm mắt lại và trong vòng một vài giây thấy như có thể nổi lềnh bềnh trên không khí đang bao quanh mặt và trên giọng nói của Alice.

Khi mở mắt ra cậu thấy đang ở trên đường về phía nhà mình. Cậu tự hỏi liệu có phải họ đang tổ chức một bữa tiệc bất ngờ không, và cậu thầm hy vọng là không phải.

"Thế nào, mình đang đi đâu đấy?" Cậu hỏi lại.

"Ừm", Alice thì thào. "Cậu không cần biết. Nếu một ngày cậu đưa mình đi dạo thì lúc ấy cậu có quyền lựa chọn."

Lần đầu tiên Mattia thấy ngại vì đã hai mươi hai tuổi mà vẫn chưa có bằng lái xe. Đó là một trong số những điều cậu đã bỏ lại đằng sau, một trong những bước đi hiển nhiên trong đời một chàng trai mà cậu đã quyết định không chọn để có thể rời xa hết mức khỏi bánh răng cuộc đời. Giống như ăn bỏng ngô trong rạp chiếu phim, giống như ngồi lên thành ghế băng trong công viên, giống như không nghe theo lệnh giới nghiêm của ba mẹ, giống như chơi đá bóng với một quả banh bằng giấy cuộn tròn, hay ở trần đứng trước một cô gái. Cậu nghĩ kể từ giây phút này cậu sẽ khác. Cậu quyết định sẽ lấy bằng lái càng nhanh càng tốt. Cậu sẽ làm điều đó vì cô ấy, để đưa cô ấy đi chơi. Bởi vì cho dù cậu sợ phải thú nhận, nhưng khi ở bên cô cậu cảm thấy tất cả những điều bình thường mà những người bình thường vẫn làm là rất đáng làm.

Giờ họ đã ở trong vùng gần nhà Mattia nhưng Alice ngoặt sang hướng khác. Cô rẽ vào đường chính và lái tiếp một vài trăm mét rồi đậu lại trước công viên.

"Đến rồi", cô nói, tháo thắt lưng an toàn và xuống xe.

Mattia ngồi đóng đinh trên ghế, mắt dán vào công viên.

Nè, xuống đi chứ."

"Không phải chỗ này", cậu nói.

"Thôi nào, đừng ngốc như thế."

Mattia lắc đầu. "Chúng ta đi chỗ khác đi."

Alice nhìn xung quanh.

"Có vấn đề gì nào?" Cô khăng khăng. "Ta chỉ đi dạo một vòng thôi mà."

Cô lại gần cửa kính phía Mattia. Cậu ta trông cứng đơ như thể đang bị ai đó chĩa dao vào lưng vậy. Tay cậu xòe như nhện quặp lấy tay nắm cánh cửa xe. Mắt cậu chăm chăm dán vào những cái cây cách đó khoảng một trăm mét. Những lá cây to và xanh tươi bao phủ khung xương làm mẫu, cái cấu trúc phân dạng của cành cây. Chúng che giấu đi bí mật đáng sợ của mình.

Cậu chưa bao giờ quay trở lại đây. Lần cuối cùng cậu đi với cảnh sát, cái ngày ba cậu bảo đưa tay cho mẹ, và mẹ cậu đã đút tay lại trong túi. Hôm đó cả hai tay cậu còn phải quấn băng, từ đốt ngón tay tới tận khuỷu, với một dải dây dày và quấn thành nhiều lớp cần tới một con dao có lưỡi cưa mới có thể sục vào được đến lớp da. Cậu đã chỉ cho cảnh sát chỗ Michela ngồi. Họ muốn biết chính xác chỗ đó và rồi họ chụp ảnh, ban đầu từ phía xa, rồi lại sát gần.

Từ trên xe ôtô chở họ về nhà Mattia nhìn các máy xúc sục cánh tay xuống dòng sông, nhấc lên từng tảng đất ẩm và tối màu rồi ném chúng xuống bờ sông một cách nặng nề. Mattia nhận thấy mỗi lần như thế mẹ nín thở lại cho tới khi tảng đất rơi vụn ngay ra. Michela phải ở trong đống đất đó, nhưng ngược lại chẳng có gì. Họ chưa bao giờ tìm thấy con bé.

"Đi thôi. Xin cậu đấy", Mattia nhắc lại. Giọng cậu không hề van xin. Đúng hơn là nó có vẻ khô khốc và đăm chiêu phiền muộn.

Alice trèo lên xe.

"Nhiều lúc mình không hiểu nếu

"Mình đã bỏ lại đứa em song sinh ở chỗ này", cậu ngắt lời cô bằng giọng đều đều, gần như vô hồn. Cậu giơ tay, ngón trỏ phải chỉ hàng cây trong công viên. Rồi cậu cứ để tay giữa chừng như vậy, như thể đã quên mất nó.

"Em sinh đôi? Cậu nói gì vậy? Cậu làm gì có em..."

Mattia gật đầu nhè nhẹ, mắt vẫn dán chặt vào hàng cây.

"Nó giống hệt mình. Giống hệt mình." Cậu nói.

Rồi chẳng để Alice có thời gian hỏi, cậu kể lại tất cả cho cô. Cậu kể hết mọi chuyện, giống như nước ồng ộc trào dâng khi bờ đê bị vỡ. Con giun đất, buổi tiệc sinh nhật, bộ đồ xếp hình Lego, dòng sông, những mảnh thủy tinh vụn, căn phòng bệnh viện, thẩm phán Berardino, mục tìm người trên tivi, bác sĩ tâm lý, tất cả mọi chuyện cậu chưa từng kể với ai. Cậu nói mà không nhìn cô, không có chút cảm xúc nào. Rồi cậu im lặng, tay phải sục xuống dưới ghế, nhưng cậu chỉ thấy đệm mút viền tròn. Cậu bình tĩnh. Một lần nữa Mattia lại thấy xa xăm và lạ lẫm với cơ thể của chính mình.

Alice nâng cằm cậu lên và nhẹ nhàng xoay đầu cậu lại. Mattia chỉ nhìn thấy một cái bóng hướng về phía mình. Trong giây lát cậu nhắm mắt lại và cảm thấy miệng Alice nóng bỏng trên miệng mình, nước mắt cô ướt trên má cậu, hay có lẽ là nước mắt của cậu cũng nên, và cuối cùng là đôi bàn tay nhẹ nhàng đang đặt trên đầu cậu, túm chặt các ý nghĩ, giam giữ chúng lại trong đó, trong cái khoảng cách không còn tồn tại nữa giữa hai người.