Chiều với cơn gió heo may trước năm 1980, giữa sân chùa người hay đến chơi đá cầu, còn người già trong làng hay dẫn con cháu đến chơi sân chùa rộng rãi. Tôi vừa đúng lúc tới chùa, chắp tay chào một ông già rồi ngồi xuống gần đó ngó bạn đá cầu. Hôm nay muốn cảm bệnh không được chơi với bạn bè, ngồi chơi vui với người già cả nghe chuyện kể. Có một ông già ngồi chơi với hai cháu và kể chuyện xưa cho nghe:
- Từ hồi tôi còn trẻ 16 -17 tuổi, sân chùa này cũng là nơi tôi đá cầu cho tới bây giờ tôi đã hơn 65 tuổi, ngồi chơi với cháu nội rồi. Bây giờ sân chùa vẫn còn đá cầu như xưa, còn một câu chuyện xẩy ra khi tôi đá cầu đó, tôi còn nhỏ tuổi mà vẫn còn nhớ tới ngày hôm nay, ông kể:
- Giữa sân chùa trong một chiều mùa hè gió mát, đông đủ bạn bè chơi đá cầu. Tôi vừa đến chưa được chào bạn bè một tiếng nào cả, bỗng nhiên ở cổng chùa có một chiếc xe từ bệnh viện tới. 4 người khiêng lên một cái xác chết từ bệnh viện để ở lan can chùa, để lên trên một cái chiếu nhỏ và phủ bằng cái mền rồi đi lên xe về. Tôi đang đứng ngó ở đó rồi lên tiếng hỏi:
- Xác chết này là người ở đâu? Làng nào? Rồi thân nhân người ta đâu?
Một người quay lại trả lời:
- Xác chết là người bên kia sông Mêkông, miền bắc của thành phố Luang Prabang, chắc thân nhân với người làng sẽ đến sau. Chúng tôi làm theo lệnh chở đến đây thôi, xin nhờ các em, các bạn đá cầu ở đây báo cho ông thầy sư giúp chúng tôi với.
Nói xong 3-4 người cấp tốc bỏ đi, như là đem xác này đến vất ở chùa rồi ráo bước lẹ lên xe đi luôn. Tôi với các bạn đá cầu ngừng đá ngó mặt nhau rồi chạy đi báo cho ông thầy sư hay. Ông thoát tiếng:
- Nó đến rồi sao?
Như ông đã biết có gì xẩy ra chiều hôm nay, rồi ông chậm chậm nói tiếp:
- Trong chùa nơi tụng niệm đang sửa chữa còn chưa xong, đêm nay không có điện đó các con, người nào không bận thì đến đây làm phúc chia buồn một chút nghe.
Chúng tôi nghỉ đá cầu về nhà tắm rửa, ăn cơm chiều sớm, xong lững thững cất bước ra chùa cũng hơi chập choạng tối rồi. Có hai người, tôi với một người bạn tên Mì, ngoài ra chẳng có ai cả, hai người ngồi ở bậc cầu thang chùa rồi quay lưng thẳng vào hai bàn chân của xác chết trắng bạch. Sau khi trong chùa tụng kinh chiều xong, ông chủ trì bước ra đằng trước chùa thì chỉ thấy hai đứa chúng tôi ngồi đó thôi. Ông bước vào trong chùa, tay cầm đèn cầy đốt lên cái bàn nhỏ ở nơi đầu người chết. Ánh đèn phập phồng theo chiều gió, ông ngồi chơi với hai đứa tôi một lát. Ông nói tiếp:
- Để mấy ông chú tiểu con đi báo ông trưởng làng, xin người trong làng đến đây chia buồn giúp hai con nghe, xác chết này ngó lạ đó, mà còn chưa thấy thân nhân là ai nữa.
Nói xong rồi ông đi về nghỉ ngơi, bỗng nhiên trong lúc đó ở cổng chùa đằng trước xa xa có một bóng người bước lẹ với tiếng khóc nhè nhẹ thẳng về đằng xác chết, tôi lên tiếng hỏi:
- Anh là thân nhân của cô này sao?
- Tôi là chồng cô, tôi đi làm ruộng xa nhà nên tôi không biết có gì xảy ra, khi về thì tôi mới nghe nên tôi mới chèo ghe một mình về thành phố và đến đây.
Tôi hỏi tiếp:
- Cả làng anh không có ai tới, chỉ có một mình anh thôi sao? Ông thầy sư cho chúng tôi hai đứa canh chừng xác và có gì thì báo cho ông hay, ông cho mấy chú tiểu thay bộ đồ mặc tụng kinh xong rồi ra ngồi chơi chia buồn, ông vừa mới đi về nơi nghỉ.
Chồng cô trả lời:
- Không người làng nào đến đâu, chỉ có tôi một mình thôi.
Một vài phút sau, nghe tiếng người già cả trong làng đưa từ cổng chùa tới 4 người, tiếng bước chân, trên tay cầm một nắm đèn cầy đến giúp, vì không có đèn điện. Tôi và Mì thấy dễ thở một chút khi thấy có đến thêm 4 người già ngồi chắp tay lễ với lời an ủi cho xác chết đi đến chốn bình an. Một người thay cây đèn cầy sắp hết, còn 3 ông thì lấy cái mền đậy mặt xác chết xuống coi, rồi kéo tay nhau xuống bậc cầu thang chùa thì thầm thì thào gì không biết. Tôi và Mì ngó thấy 4 ông đó không bình an như có gì lạ xảy ra. 4 ông quay lại nói:
- Chúng tôi về nghỉ ngơi.
Với giọng nói như sợ sệt cái gì không biết, xong rồi ráo bước gấp vào bóng đêm thẳng về đằng cổng chùa.
Mì nói nhè nhẹ với tôi:
- Thử để ý coi có phải là vợ chồng nhau không? Mình thấy anh ngồi quá xa cái xác vợ mà cũng chẳng để ý thay cây đèn cầy sắp hết trên đầu cái xác đó, mấy người già khi nãy là người thay mà, để ý coi anh không ngó về đằng xác mà ngó ra đằng sân chùa kia.
Thì vừa đúng 4 ông chú tiểu con đến ngồi chơi, khi trò chuyện được một lát vào cỡ 10.30 giờ đêm.
Tôi gọi anh chồng cô và nói:
- Anh ơi, đèn cầy sắp hết kìa, anh thắp cây khác đi.
Anh quay mặt ngó tôi, rồi ngó về cây đèn cầy trên đầu của vợ anh với vẻ như hoảng sợ. Anh chậm chậm ngừng ngừng thì mấy ông chú tiểu nói:
- Để tôi thắp cây mới cho.
Một ông chú tiểu lớn nhất cỡ 15 tuổi đi thắp đèn cầy. Chúng tôi cũng không để ý, đang quay mặt trò chuyện chọc ghẹo vui với 3 ông chú tiểu nhỏ đó. Ánh sáng bao quẹt bật lên thì đột ngột nghe tiếng chân người nhảy xuống 3 bậc cầu thang chùa, tiếng chạy rầm rầm, thế là ông chú tiểu đi thắp đèn đó chạy thẳng ra sau chùa, gai ốc, da gà nổi lên hết mà chưa rõ chuyện gì xảy ra. Mì nói:
- Bạn nhớ không? Đầu tối, 4 ông già thắp đèn cầy rồi chạy về nhà luôn.
Ngó lại kiếm ông chồng cô đó thì đang đứng ở giữa sân chùa. 3 ông chú tiểu với 2 đứa chúng tôi là 5 người không được hẹn hò nhau mà đứng cùng nhau một lúc, nhờ ánh đèn đường rọi vào, ngó về đằng ông chồng như có gì sợ hãi. Tôi nói:
- Thôi, 5 người mình đi thắp đèn cầy cùng nhau.
3 ông chú tiểu với 2 người chúng tôi sát nhau lê từng bước tới cái xác đó, tối mịt mù khi đèn cầy đã hết. Một ông chú tiểu mò mò kiếm cây đèn cầy lên để tôi bật quẹt. Tôi hút thuốc lá thì tôi có bao quẹt. Khi tôi bật quẹt lên, ánh sáng rọi thì cả 5 người ngó thấy: "Cái mền đắp trên mặt cô tụt xuống, hai đôi mắt trắng bách trợn to", cây đèn cầy cũng còn chưa được thắp nữa, một tiếng: "Ồ!" thoát ra khỏi miệng cả 5 người cùng một lúc, tiếp theo là tiếng chân rầm rầm rầm theo nhau xuống cầu thang chùa và ra nơi ông chồng cô đang đứng ngó đó. Cả 5 người hồn vía lên mây, nếu 3 ông chú tiểu có tóc chắc cũng thấy rõ là từng sợi tóc đứng sững lên trời như tóc tôi và Mì lúc này luôn. Tôi nói:
- Thôi, chúng tôi về ngủ.
3 ông chú tiểu cũng xin về ngủ.
Ông chồng xác chết mới nói với mấy chú tiểu:
- Cho tôi xin ngủ với, mai sáng rồi hẵng nói nhau, không cần ai canh gì hết đó. Tôi rất cám ơn tấm lòng các em.
Tôi với Mì chào rồi đi về ngủ, lạnh cột sống, nổi da gà cả đêm, tí nữa ngủ không được luôn đến sáng.
Sáng mai tới là thứ bảy, xong việc nhà thì cỡ 2 giờ trưa, tôi lững thững ra chùa. Ban ngày người làng của cô đông đủ, 2.30 giờ trưa là đem xác đi thiêu táng. Tôi vừa đến chùa thì thấy Mì đang ngồi cho người già với thầy sư cột sợi chỉ vào tay gọi hồn vía lại. Một ông già chạy đến kéo tay tôi ngồi xuống lấy chỉ trắng cột tay rồi gọi hồn vía cho tôi, tôi chắp tay lễ cám ơn. Ông chồng của xác đó chạy tới chắp tay lễ tôi và cám ơn đêm hôm qua và nói:
- Bà vợ tôi đã chết từ hôm kia, chứ không phải hôm qua mà người đưa xác tới đây nói. Cô chết thì cả làng đông đủ, thầy bùa, thầy ngải đã đến mổ bụng cô và đem đứa con 3 tháng ra ngoài gói lại rồi để bên cạnh xác cô. Khi chiều về đêm trời bỗng đổ cơn mưa vừa gió lớn thì ai cũng về nhà người đó, để lại 2-3 người chia buồn. Miền quê không có điện, rồi còn ẩm ướt bùn lầy vừa gió vừa mưa nữa, ở lan can không có ai chia buồn qua đêm được, thì tôi gọi tất cả vào trong nhà để khỏi mưa gió rồi hẵng ra ngoài ngồi khi ngớt gió mưa, để lại hai mẹ con ở lan can. Hơn một tiếng đồng hồ, sau cỡ 12 giờ đêm im cơn gió và mưa thì 3-4 người ra ngoài ngồi rồi thắp đèn cầy lại. Khi mở cửa ra ngoài, cả 4 người đứng hình và chạy về nửa đêm luôn, vì xác chết vợ tôi đã biến mất, chỉ còn xác đứa con quấn bằng chiếc khăn mặt thì nằm ở đó thôi, vừa chạy vừa la làng khi xuống cầu thang nhà tôi. Bà vợ tôi đang đứng sừng sững ở gầm nhà. Tôi quá khủng hoảng vào trong nhà đóng cửa, đắp chăn cầu mai sáng.
Khi sáng dậy người đông đủ đã đầy ở trước nhà muốn biết là chuyện đêm qua ra sao. Sáng ra thì tất cả đi lùng kiếm khắp nơi vòng quanh làng mà không có tin may gì cả. Mãi 3 giờ chiều hôm qua, người trong làng ngồi ghe vào thành phố mua bán rau. Khi người ta trở về làng thì mới được tin là chợ ở sát nhau với bệnh viện. Người làng có hai người vào coi thì mới biết là vợ tôi ở đó và xin cho đem vào chùa trước rồi chúng tôi về báo cho thân nhân. Trong nhà để xác, người ta cũng sợ khi nghe người làng kể. Đêm qua tôi rủ người trong làng đi theo đến chùa mà chẳng có ai đi, nên tôi chèo ghe một mình đến tối hôm qua như các em thấy. Trong bệnh viện không ai biết gì cả và nhà xác cũng không ai biết gì hết, bỗng dưng sáng dậy có xác vợ tôi nằm ở đó từ đêm qua. Người ta cũng chỉ hỏi thăm tìm kiếm đến thân nhân để trao xác lại làm chuyện thiêu táng thôi.
Nói xong, anh chắp tay lễ cúi đầu cám ơn chúng tôi hai người rồi bắt đầu cùng người làng đem xác lên xe đi thiêu táng.
Tôi nghe xong câu chuyện ông già kể thấy mê luôn, dù có nổi da gà hay da ngỗng mặc kệ.
Và khi nào mà tôi nghĩ lại tôi chỉ lắc đầu mỉm cười như chuyện đó mới phảng phất qua tai tôi ngày hôm qua. Chuyện đến đây cũng đã hết, chúc bạn đọc vui vẻ.