Thấy xe ông Kim vào, Hạp và Pha chạy ra đón. Hạp ngạc nhiên khi thấy ông Kim gầy rạc, khuôn mặt hốc hác, hai mắt thâm quầng như người bị thiếu ngủ lâu ngày.
- Bí thư ốm hay sao mà gầy thế? – Hạp hỏi.
- Tớ chẳng có thì giờ đâu mà để ý tớ béo hay gầy nữa. Các cậu đang làm gì đấy?
- Chúng em đang chuẩn bị họp thường vụ huyện ủy bàn một số công việc – Hạp trả lời.
- Đang họp à?
- Chưa ạ.
- Nếu vậy hoãn họp lại, đi với tớ xuống Cao Sơn.
Pha hỏi:
- Có việc gì xảy ra ở Cao Sơn mà bí thư xuống đột xuất thế ạ?
- Tất nhiên có việc tớ mới rủ các cậu đi chứ.
- Em đã triệu tập họp nhỡ rồi.
- Hoãn lại ngày mai họp. Xuống Cao Sơn xong thế nào cũng có việc để các cậu họp bàn luôn thể.
- Nếu vậy bí thư vào uống nước chờ em.
- Muộn rồi chẳng cần nước non. Xuống đó tha hồ mà uống. Khẩn trương lên tớ chờ. Nếu không có việc gì, cậu Pha cùng đi càng tốt.
- Nếu vậy để em bảo bếp tập thể nấu cơm, trưa về ăn chứ xã không có chỗ ăn đâu.
- Có gì ăn nấy. Tớ đã chuẩn bị suất ăn trưa của cả ba thầy trò đây rồi. Còn hai cậu tùy.
- Bí thư và cậu Đô là khách mới có chuyện lo bị gậy phòng thân chứ chúng em người nhà ăn đâu chả được.
Trên đường đi ông Kim hỏi:
- Linh Sơn thu hoạch đến đâu rồi?
- Báo cáo bí thư, thu hoạch được khoảng tám mươi phần trăm rồi – Pha trả lời.
- Năng suất thế nào?
- Năng suất bình quân toàn huyện không biết có được một tấn ba một héc-ta hay không.
- Các cậu đã có kế hoạch lấy gì lấp vào mấy tháng giáp hạt hay chưa?
- Hôm nay họp thường vụ huyện ủy có mục bàn về vấn đề này đấy ạ.
- Các cậu đã có kế hoạch gì rồi?
Pha đáp:
- Chúng em đang định lên Phú Thọ và Tuyên Quang liên hệ mua sắn tươi về bán cho bà con thái khô làm thức độn trong vụ giáp hạt. Cái khó là chúng em chưa nghĩ ra làm cách nào để vận chuyển hàng trăm tấn sắn từ các nơi đó về tận huyện. Xe, tàu bây giờ khó khăn quá.
- Tớ thuộc vào hạng người ngu, nhưng xem ra các cậu còn ngu hơn.
Hạp mừng rỡ:
- Bí thư đã nghĩ ra cách vận chuyển sắn tươi cho chúng em rồi phải không?
Ông Kim cười:
- Đêm hôm tối mò mò như vậy mà còn thấy đường mò đến ngủ với vợ người ta, sao có cái việc sản xuất chống đói giáp hạt mà không nghĩ ra được hả ông bí thư huyện ủy?
Cả xe cười vang sau câu nói đùa của ông Kim. Hạp cũng cười, sau đó nói:
- Bí thư nhắc lại cái chuyện ấy làm gì cho em đau khổ bí thư ơi.
Pha hỏi thăm dò:
- Bí thư vừa bảo chúng em ngu, chắc bí thư đã nghĩ ra cho chúng em kế hoạch gì rồi phải không?
- Tớ chưa nghĩ ra. Lát nữa xuống hỏi dân xem người ta có cách gì không. Có điều này các cậu phải suy nghĩ. Vì sao chúng chúng ta sống trên đất đai mà lúc nào cũng nơm nớp lo đói là thế nào. Đói đâu phải là cái bệnh kinh niên không chữa được. Phải tìm ra phương thuốc để trị nó chứ.
Xe chạy vào ủy ban xã Cao Sơn. Pha nhanh chóng nhảy xuống xe rồi đi vào trước.
- Cậu Pha đi đâu mà vội thế. Định đi báo cơm hả?
- Em xem các ông, các bà ấy có ở nhà không để báo cho các ông ấy biết bí thư xuống làm việc thôi.
Một phụ nữ còn trẻ ra đón ông Kim. Đó là Phượng, phó chủ tịch, thường trực đảng ủy. Phượng nhanh nhảu:
- Bí thư xuống không báo trước nên các anh ấy xuống Hợp tác xã Đằng Xá rồi. Mời bí thư vào uống nước.
- Nếu thế thì chẳng cần nước non làm gì, chúng tớ đi xuống đó luôn.
- Bí thư vào cơ quan uống nước đã chứ làm gì mà vội thế. Chúng em có nước chè xanh ngon lắm.
- Nếu nước chè xanh thì vào xin một bát. Chè xanh vùng Linh Sơn nổi tiếng thơm ngon.
Phượng xách chiếc ấm tích rót nước ra mấy cái bát Hải Dương mời mọi người. Ông Kim cầm bát nước chè sóng sánh màu vàng chanh khen:
- Dân trồng chè có khác. Nhìn màu nước chè đã thấy ngon rồi chứ chưa cần uống.
Hạp nói đùa:
- Còn do người pha chè có đẹp hay không nữa bí thư ạ.
- Lại giở cái giọng tán gái ra rồi.
Hạp cười theo mọi người rồi nói:
- Em nói hoàn toàn khách quan thôi. Bí thư chẳng khuyên cấp dưới có thế nào nói thế ấy chứ không được nói sai sự thật đấy sao.
- Tớ thua – Ông Kim cười rồi hỏi tiếp – Cao Sơn gặt gần xong chưa?
Phượng đáp:
- Chắc tuần này thì xong ạ.
- Lúa má ra sao?
- Nói ra xấu hổ lắm bí thư ơi.
- Hay! Hay! Tớ làm bí thư cũng thấy rất xấu hổ khi thấy để cho năng suất cây lúa ở trong tỉnh quá thấp.
- Em không dám nói bí thư đâu ạ.
- Bí thư mà làm không tốt cũng phải chịu trách nhiệm như người khác chứ có gì mà không dám nói. Uống nước rồi đi các ông.
Phượng hỏi nhỏ Pha:
- Cơm nước thế nào đây anh?
Pha kéo Phượng ra một nơi bảo:
- Cô lo cho chúng tôi bữa cơm trưa. Chi phí huyện chịu.
Ông Kim nhìn thấy Pha và Phượng đứng thì thào biết ngay là đang bàn tính chuyện cơm nước nên nói luôn:
- Các cậu bàn chuyện cơm nước hả? Xuống làm việc với Hợp tác xã xong rồi tính.
- Hợp tác xã với xã là một thôi bí thư ạ. Hơn nữa dưới ấy đang bận việc gặt hái, để chúng em lo trên này cho tiện – Phượng nói.
- Thế cũng được. Bọn tớ có mấy cái bánh mì và hộp thịt hộp xin góp vào bữa ăn trưa nay.
- Bí thư nghĩ chúng em không lo nổi một bữa cơm cho ba người hay sao mà đem bánh mì đi theo?
Ông Kim chống chế:
- Chúng tớ đem theo đề phòng xe cộ có hỏng ở giữa đường còn có cái để chén chứ dại gì xuống với các cậu mà ngồi nhai bánh mì.
Pha cười:
- Bí thư giấu đầu hở đuôi. Việc bí thư đi đâu cũng đem theo cơm nắm muối vừng để khỏi xâm phạm vào tiêu chuẩn của người khác cả tỉnh ta ai cũng biết. Nhưng bí thư không biết được cái này thì mất cái khác hay sao.
- Cậu nói thế là nghĩa thế nào? – Ông Kim ngạc nhiên hỏi.
- Được là được cái tiếng liêm khiết không phạm vào tiêu chuẩn của ai. Nhưng mất là không chan hòa với dân. Nếu bí thư ngồi với dân, ăn cùng với họ bát cơm độn khoai độn sắn, chấm rau với nước muối cùng với họ thì chắc chắn họ còn quý bí thư hơn cả đức tính liêm khiết của bí thư.
Ông Kim ngồi ngẩn ra. Lát sau ông nói:
- Vì sao tớ không nghĩ ra cái điều cậu Pha vừa nói nhỉ. Tưởng là hay thì hóa ra là dở. Quá dở là đàng khác. Đúng là đi ngày đàng học sàng khôn. Này, mà không khéo đôi khi dân lại nghĩ mình sợ người ta đầu độc nên không dám ăn cơm với họ cũng nên – Nói xong ông Kim cười.
Chiếc xe con chở ông Kim và mọi người chạy cắt qua một cánh đồng đang gặt. Ông Kim bảo cho xe dừng lại rồi hỏi Hành:
- Lần trước đi một lần rồi, cậu có nhớ đường về sân kho Hợp tác xã Đằng Xá không? Cậu đánh xe về đó trước đi. Tớ đi cùng cậu Hạp và cậu Pha xem bà con gặt hái ra sao lát nữa chúng tớ đi bộ về cũng được.
- Em nhớ đường rồi. Em sẽ đánh xe về đó trước.
Ông Kim cùng với Đô, Hạp và Pha băng qua các đám ruộng đã gặt xong đi về phía có đông người gặt. Đang đi, bỗng ông Kim dừng lại cúi xuống mân mê mấy gốc rạ rồi bảo:
- Gốc rạ gié to và nhiều như thế này, chắc lúa cũng không đến nỗi nào.
- Vâng. So với mấy Hợp tác xã khác thì năng suất lúa của thằng Đằng Xá khá nhất đấy bí thư ạ – Pha nói.
- Đằng Xá có bí quyết gì à?
- Chẳng có bí quyết gì đâu.
- Không có bí quyết gì sao cũng đất ấy, người ấy mà lúa Đằng Xá lại có năng suất cao hơn những nơi khác?
- Đất thì như nhau nhưng người thì có khác. Dân Đằng Xá biết cách làm ăn hơn. Bí thư có nhớ cái vụ tay Hoãn, đội trưởng sản xuất cho phá một số diện tích lúa không có khả năng cho hạt để trồng khoai lang và bị khép vào tội phá hoại sản xuất không?
- Làm sao mà tớ quên được. Vụ khoai lang thu hoạch thế nào?
- Thắng lợi bất ngờ. Lát nữa Ban lãnh đạo Hợp tác xã sẽ báo cáo cụ thể để bí thư nghe.
Đi được mấy bước, ông Kim gọi Đô dừng lại chờ cho mọi người đi một đoạn rồi bảo nhỏ:
- Trưa nay thế nào chúng nó cũng làm cơm mời thầy trò mình đàng hoàng chứ có ngăn cũng chả được. Vì vậy cậu cứ để mấy cái bánh mì và hộp thịt lại trên xe, chiều tớ cho cái Dương. Lên thăm nó mà chẳng có gì cho nó cả.
- Em cũng định thế nhưng không dám nói vì sợ anh mắng.
- Tớ có phải gỗ đá đâu mà đi mắng cậu những chuyện ấy.
Nói xong ông Kim và Đô vượt lên đuổi theo mọi người.