Thổ địa được tôn là “Phúc đức chánh thần”, danh xưng này kết hợp bằng bốn từ, chẳng dễ dàng có hay tùy tiện tôn đại. Phần đông những người kém hiểu biết còn lầm Thổ địa với Thần tài, nhưng thực sự không phải thế.
Là Thần Thổ địa thì phải hội đủ bốn điều:
Phải có đủ phúc báu.
Phải có đức hạnh.
Phải thuộc chánh đạo (không tà).
Phải là Yếu thần (tức là vị thần rất quan trọng, không thể xem thường).
Trong kinh Địa Tạng phẩm mười từng nhắc và xác nhận: Nếu người nào ăn chay, tu tốt… thì thần Thổ địa rất hoan hỉ, luôn hộ vệ trú xứ đó hạnh phúc bình an.
Bạn không nên cho rằng mình qui y rồi, thì thành bậc chánh tâm, có phúc báu đức hạnh tốt, cao hơn và vượt xa tất cả. Xin bạn hãy nhớ câu này: “Đạo cao long hổ phục, đức trọng quỷ thần khâm!”.
Bạn phải có đủ đức hạnh tốt, thì quỷ thần mới khâm phục. Nếu đức hạnh thiếu, quỷ thần sẽ khinh chê bạn. Mà quỷ thần dù là hạng thấp nhất đi nữa, họ cũng có ngũ thông, còn chúng ta thì chẳng có thông nào. Điều mà chúng ta cần có là đức hạnh và lòng khiêm cung. Nếu ta tu mà có tâm cao ngạo, khinh rẻ quỷ thần hay bất cứ chúng sinh nào, thì chẳng xứng đáng là kẻ học Phật chân chính.
Đại sư Thánh Nghiêm từng kể câu chuyện:
Khi ngài và đệ tử ở Pháp Cổ Sơn, lúc đi trên đường có ngang qua một miếu Thổ địa nọ. Ngài bèn bước vào xá lễ. Vị đệ tử thấy vậy hết sức bất bình, nói liền:
– Thưa sư phụ, đây đều thuộc phe đảng của Diêm la vương, chẳng nên dây dưa… là người học Phật sao có thể xá lễ quỷ thần kia chứ?
Ngài Thánh Nghiêm đáp:
– Người học Phật đối với tất cả chúng sinh cần phải có tâm khiêm cung. Ta lễ kính là vì ông Thổ địa đây cũng là bậc đức cao hạnh quý, hộ trì một phương.

Nói xong hai người lại tiếp tục đi, nhưng chuyện xảy ra sau đó rất lạ: Khi họ đi qua một thửa ruộng, thì anh đệ tử không cẩn thận bị té nhào xuống, hạ thể dính đầy bùn, lại bị lún càng lúc càng sâu, không thể nào thoát ra được. Ngài Thánh Nghiêm lập tức hiểu ngay, mỉm cười bảo đệ tử:
– Con hãy mau mau hướng về ông Thổ địa sám hối, nói: Là Đại thần chẳng nên chấp nhất lỗi người nhỏ mà chi.
Đệ tử làm y lời, thì chân liền bước lên được.
Chuyện này là có thực, phải biết vị được làm Thổ địa không phải là chuyện dễ, ít nhất lúc còn sinh tiền, đã tạo rất nhiều phúc thiện, đức hạnh cao, làm lợi cho một cõi bá tính. Thế nên sau khi chết rồi, căn cứ vào phúc đức, phẩm hạnh sâu dày… mới có thể làm thần Thổ địa. Vì vậy bạn không nên xem thường công đức của Thổ địa, Thần Thổ địa cũng hộ pháp.
Thí như bạn đến một địa phương nọ, tại địa phương này: Của người thì người quản, của quỷ thần thì quỷ thần quản. Mà cai quản chư quỷ thần đây, một số là Thần hoàng, Thổ địa… Bạn nghĩ xem, nếu như chúng sinh cõi quỷ không ai quản, chẳng phải chúng sẽ làm loạn lên cả hay sao? Trong chùa có thờ cúng Già Lam Bồ tát, hằng ngày đều tán tụng, vị này cũng giữ việc quản lý quỷ thần, hộ trì an ninh cho các ngôi tự viện.
Là người học Phật, đối với mọi người cần có tâm khiêm cung lễ độ. Hướng nữa là đối với vị Phúc đức chánh thần? Về điểm này bạn phải nhớ cho kỹ, không nên nghĩ rằng: Ta qui y rồi, thì xem thường tất cả.
Đã qui y rồi, nếu nhìn thấy ông Thổ địa thì vẫn nên xá chào, để tỏ lòng cảm tạ ngài đã hộ trì địa phương, khiến phong điều vũ thuận. Cần nên cảm ân và học tập theo gương tốt của Thổ địa, vì ông đã làm việc phúc thiện cho bá tính cả một vùng.
Hành xử khiêm cung lễ độ như vậy mới là tô bồi thêm phúc đức cho mình. Điểm này rất quan trọng, không nên quên.
Qui y Tam bảo: Là quy hướng, nương về Tam bảo, còn cung kính đối với Thổ địa, là cảm ân ông. Phải biết chuyện xá lễ tuyệt đối không thể thay thế cho qui y, không phải là qui y ông.
Sống phải biết cung kính và cảm ân, đây chính là phẩm đức và nhân cách cần có của con người, chúng ta không nên kiêu căng khinh mạn, vì cống cao ngã mạn là điều đại kỵ đối với người học Phật.
Mỗi vị Phật đều có danh hiệu biểu trưng như: Phật là Vạn đức trang nghiêm, Bồ tát Quan Âm là Từ bi, Bồ tát Địa Tạng là Hiếu thuận, ngài Văn Thù là Trí tuệ, thần Già lam là Trung nghĩa, còn Thổ địa thì là phúc đức chánh thần vì ông có phúc báu lẫn đức hạnh.
Chúng ta xá chào Thổ địa, không phải để cầu xin chi, mà chỉ là muốn làm giống như ông, học hạnh phụng hiến, muốn biểu lộ lòng cảm ân, tri ân ông mà thôi.
Thế nên, mọi người phải khéo tu và quan tâm bảo vệ chánh pháp, Đạo tràng. Quý vị hành trì kinh Địa Tạng, thì nên cung kính cảm tạ Thần hoàng, Thổ địa, đó là thể hiện lòng tri ân.
Sư Quảng Hóa